III. Một số vấn đề khi thực hiện dạy học tự chọn ở Hàn Quốc

Chương trình GDPT lần thứ 7 của Hàn Quốc đã triển khai thực hiện chính thức ( 2004 là hết lớp 12 vòng đầu) nhưng đến năm 2007 đã có sự điều chỉnh, vì CT lần thứ 7 bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Các nhà nghiên cứu GD Hàn Quốc đã nêu lên một số vấn đề liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc xây dựng và tổ chức thực hiện CT, chẳng hạn:

-        Sự bất hợp lí của cấu trúc bậc học trong CT lần thứ 7

-        Chương trình phân hóa có tính khả thi kém

-        Sự lạm dụng các hoạt động tự chọn của các nhà trường

-        Chương trình tự chọn cho lớp 11 và 12 ít tính khả thi

-        Sự thất bại trong việc giảm tải 30% nội dung các môn học

-        Tính chu kì, toàn bộ và đồng thời của cách biên soạn lại CT

-        Cơ sở biên soạn dựa trên khái niệm hẹp của CT

-        Sự thiếu thống nhất giữa nguyên tắc chung và các nguyên tắc cụ thể

-        Trình độ nghiệp vụ của giáo viên thấp

-        Ảnh hưởng của kì thi vào Đại học – Cao đẳng

 Trong phạm vi bài này, chúng tôi chỉ nêu lên một số hạn chế liên quan đến CT tự chọn của Hàn Quốc ở THPT.

Như vừa nêu, với CT tự chọn cho lớp 11 và 12, HS có thể suy nghĩ để lựa chọn một số khóa học phù hợp với khả năng, hứng thú và định hướng nghề nghiệp trong tương lai của mình. Đó là tư tưởng cốt lõi của CT cải cách lần này. Tuy nhiên trong thực tế triển khai CT đã gặp một số vấn đề cần phải nghiên cứu, giải quyết.

 4.1)  Sự bất hợp lý của cấu trúc cơ bản của CT lần thứ 7

Cấu trúc cơ bản của chương trình lần thứ 7 bao gồm hai phần: CT quốc gia các môn học chung (National Common Courses Curriculum) vận dụng cho các lớp từ 1- 10 và Chương trình các môn học tự chọn ( elective- courses curiculum) dành cho lớp 11 và 12. Vấn đề nảy sinh ở chỗ không thống nhất giữa hệ thống CT và hệ thống nhà trường 6-3-3-4 hiện hành ở HQ. Hệ thống CT chia là hai phần như đã nêu nhưng hệ thống nhà trường lại chia làm ba phần: Tiểu học, THCS và THPT. Ở đây lớp 10 thuộc năm thứ nhất của bậc THPT cùng với lớp 11 và 12 năm thứ hai và ba.

Vì vậy, bất cập ở đây là GD bậc cao (THPT) độc lập và chia tách như thế với GD cơ bản dẫn đến sự phức tạp trong quản lý bởi sự chia tách hai phần những môn học chung và các môn học tự chọn. Trong thực tế đã xảy ra nhiều vấn đề không thống nhất trong hiệu quả quản lý các trường THPT, nhất là các trường đặc biệt.

  4.2) Chương trình tự chọn ở THPT có tính khả thi thấp

CT tự chọn trong thực tế phải đối mặt với nhiều sự phản đối bởi nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, GV phản đối mạnh mẽ. Họ bị đe dọa bởi nguy cơ ít việc làm nhất là những GV dạy các chủ đề HS ít hứng thú, ít lựa chọn. Thứ hai, xu hướng chung của HS là chọn các chủ đề liên quan và có lợi cho kì thi vào các trường Đại học- Cao đẳng, mà không hề quan tâm đến những nhân tố quan trọng khác. Xu hướng này chiếm số lượng và tỉ lệ rất cao so với mục tiêu thiết kế ban đầu cho CT tự chọn. Cuối cùng là rất khó khăn cho các nhà trường trong việc thực hiện với những tiêu chuẩn rất mới mẻ và  đòi hỏi sáng tạo. Phần lớn các nhà trường THPT đều chịu sức ép quá nặng khi thực hiện kế hoạch này[1]..

4.3) Ảnh hưởng của kỳ thi vào Đại học – Cao đẳng

Đây được coi là vấn đề trầm trọng nhất trong việc phát triển CT của Hàn Quốc cũng như triển khai thực hiện CT của các nhà trường. Nó không chỉ diễn ra với bậc THPT mà tác động đến cả THCS và nhà trường Tiểu học.

“ Nhìn bề ngoài thì dường như kì thi và các trường Đại học- Cao đẳng ( CEE) không có vấn đề gì. Nhưng trong thực tế vận dụng, nó có ảnh hưởng rất sâu rộng. Không hề cường điệu khi nói rằng kì thi CEE đã quyết định tất cả mọi chuyện liên quan đến CT trong nhà trường. Những mục tiêu và tuyên ngôn lộng lẫy của cơ quan làm CT hầu như bị phá sản hoặc bị bóp méo hoàn toàn. Hiệu trưởng, GV, phụ huynh và HS , dạy và học đều nhằm tới một mục tiêu duy nhất là thi vào Đại học- Cao đẳng. Nội dung các môn học, phương pháp giảng dạy và thực hành kiểm tra đánh giá được quyết định bởi định hướng của kì thi này.

          Với ý nghĩa đó, giáo dục hướng vào kì thi ĐH-CĐ ( GD ứng thí) đã vô hiệu hóa kết quả mong đợi của việc đổi mới GD. Chương trình nhà trường chỉ còn là sự phản ánh những đòi hỏi của kì thi vào ĐH-CĐ. Các môn học như nhạc, họa, GD thể chất không được dạy hoặc bị coi thường và dành hết thời gian cho các môn học quan trọng nhằm phục vụ cho kì thi ĐH. Chương trình hoạt động ngoại khóa thường xuyên bị xâm chiếm, nhường chỗ cho các buổi học ôn chuẩn bị cho kì thi này.

          Giáo dục ứng thí (Examination-centered education) là vấn đề cần phê phán mạnh mẽ nhất ở Hàn Quốc. Vì nó thấm vào mọi lĩnh vực của GD ( bao gồm cả quản lý và phát triển chương trình), động cơ của mọi thực tiễn GD đều đổ dồn vào một phương diện đáng phê phán ( kì thi CEE). Hiện nay nhiều cuộc đổi mới đang được chuẩn bị và đề xuất hướng giải quyết vấn đề này.”[2]

          Do những  hạn chế, bất cập nêu trên mà CT lần thứ 7 vừa hết vòng đầu được 03 năm thì năm 2007, Hàn Quốc quyết định điều chỉnh CT, nhất là bậc THPT trên cơ sở CT lần thứ 7 và gọi là Chương trình 2007. Một trong những phương diện cần điều chỉnh của CT 2007 là :

- Chương trình tự chọn cần được nhấn mạnh. Trong phạm vi khái niệm này, thuật ngữ  “tự chọn” dành một phần cho UBGD các tỉnh thành và HS có thể thực hiện. Điều này làm nên cốt lõi của tư tưởng “phi tập trung hóa trong việc soạn thảo CT”và những mục tiêu quan trọng khác.

IV. MỘT SỐ ĐỀ XUẤT CHO NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG VIỆT NAM 

Hàn Quốc là một nước có rất nhiều điểm tương đồng với Việt Nam về  nhiều phương diện. Việc tham khảo học tập từ  GD Hàn Quốc là cần thiết và nên khảo sát thật cụ thể. Từ nghiên cứu về CT phân hóa , đặc biệt là CT tự chọn ở THPT Hàn Quốc, chúng tôi có một số đề xuất và kiến nghị sau đây.

1) Về hệ thống GDPT, Việt Nam có khác với Hàn Quốc. Hàn Quốc theo theo mô hình 6-3-3, tức là 6 năm Tiểu học, 3 năm Trung học Cơ sở và 3 năm Trung học Phổ thông. Như vậy, khác với Việt Nam, bậc Tiểu học của Hàn Quốc kết thúc ở lớp 6, trong khi giống Việt Nam, bậc Trung học cơ sở của Hàn Quốc kết thúc ở lớp 9 và bậc Trung học Phổ thông kết thúc ở lớp 12.

Tuy vậy như đã nêu ở trên, cấu trúc bậc học của Hàn Quốc được coi là không tương thích, thiếu hợp lí so với cấu trúc nội dung CT; vì thế Việt nam vẫn nên giữ hệ thống phân cấp trong GDPT như hiện hành.

2) Về tổ chức dạy học phân hóa và tự chọn. Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, Việt Nam nên tổ chức dạy một CT cơ bản từ lớp 1- 9. Năm lớp 10 dùng để bổ khuyết, hoàn thiện và dự hướng phân luồng (track) cho 02 năm cuối của THPT. Từ lớp 11 đến 12 học theo tự chọn. Như thế 10 năm đầu học chung một chương trình, chỉ có các hoạt động tự chọn và hoạt động ngoài giờ lên lớp (ngoại khóa). Đến 2 năm cuối THPT mới thực hiện các khóa học tự chọn. Tuy nhiên xây dựng và thực hiện CT tự chọn như Hàn Quốc thì Việt Nam chưa thể làm được và không đủ điều kiện thực hiện, nhất là với các môn học tự chọn chuyên sâu, ở các lĩnh vực và nội dung tự chọn hết sức phong phú, đa dạng.

Vì thế chỉ nên học tập Hàn Quốc ở phần các môn học tự chọn cơ bản và tổ chức biên soạn, giới thiệu một số chủ đề của các môn học tự chọn chuyên sâu ở một số lĩnh vực (ngành học) phù hợp và khả thi với Việt Nam. Chính CT tự chọn chuyên sâu của Hàn Quốc cũng đang được coi là thiếu tính khả thi.

3) Mở rộng quyền tự chủ cho các địa phương và trường học trong việc tổ chức và thực hiện CT, giảm tính chất “tập quyền” của CT. Nhà trường được phép mở rộng các hoạt động hợp lí. Nguyên nhân chính là nhà trường cần được tạo cơ hội nhiều hơn trong việc nâng cao năng lực của họ về vận dụng CT với các công việc liên quan. Nó cũng hướng tới động viên khuyến khích học sinh tự học, tự nghiên cứu độc lập hoặc các hoạt động sáng tạo trong nhà trường.

4)  Có thể thấy, trước 2007 Chương trình GDPT Hàn Quốc về cơ bản không khác mấy CTGDPT Việt Nam, nghĩa là cũng mang tính “tập quyền” rất cao, bắt buộc đối với tất cả các bậc học, từ mẫu giáo đến trung học phổ thông, áp dụng cho mọi loại hình trường, cả tư thục và công lập. Quy định chặt chẽ mục tiêu giáo dục, các môn cần dạy trong từng năm học, số ngày học và phân bố thời gian cho từng môn học trong từng năm. Chương trình được tiêu chuẩn hóa và quy định chặt chẽ các tiêu chuẩn để biên soạn sách giáo khoa, cung cấp những hướng dẫn tổng quát cho hoạt động dạy – học và phương pháp đánh giá.

Đến lượt mình, SGK chi phối sâu sắc đến hoạt động dạy – học.... Tuy nhiên ngay cả với CT hiện hành ( CT lần thứ 7 và 2007), GD Hàn Quốc cũng đã gặp phải không ít hạn chế. Mặc dù thế, trong thời gian qua, nhất là 10 đầu thế kỉ XXI, GD Hàn Quốc vẫn đạt được nhiều thành tích. Năm 2006 là nước tham gia Chương trình đánh gía HS quốc tế (PISA), Hàn Quốc đã đạt kết quả rất cao, chỉ đứng sau Phần Lan, xếp hạng thứ 1 về năng lực đọc-hiểu, thứ 2 về Toán và thứ 7 về khoa học trong số 30 nền kinh tế thành viên của tổ chức OECD[3].

          Cần phải khẳng định có được thành tựu ấy trước hết Hàn Quốc có một nền tảng cơ sở vật chất kinh tế - xã hội phát triển hết sức mạnh mẽ. Thêm vào đó là việc đề cao vị trí đặc biệt của giáo dục đối với xã hội, cộng với tinh thần hiếu học và nhu cầu giáo dục càng cao của người dân đã góp phần thúc đẩy giáo dục Hàn Quốc phát triển mạnh mẽ... Điều này Việt Nam còn nhiều hạn chế so với Hàn Quốc, nhất là điều kiện kinh tế- xã hội.

5) Từ nhận thức trên, chúng tôi xin nêu lên một số kiến nghị về phương hướng cấu trúc CT theo yêu cầu tích hợp và phân hóa như sau:

Tích hợp mạnh mẽ ở tiểu học và THCS, phân hóa mạnh ở THPT bằng tự chọn theo hướng: học chung một mặt bằng tri thức cơ bản kết hợp tự chọn ở các môn cơ bản theo các lĩnh vực KHTN và KHXH-NV và KHUD (ứng dụng). Cần giảm các môn học bắt buộc, tăng tự chọn: các nước phát triển số lượng môn học bắt buộc rất ít ( thường chỉ khoảng 6-8 môn)[4]. Xác định hệ thống các năng lực cốt lõi và cụ thể hóa các năng lực ấy bằng hệ thống chuẩn kiến thức và kỹ năng cần đạt, sau đó lựa chọn các môn học chính (core subjects). Các môn học này nhằm tạo nền tảng cơ bản về tri thức và kĩ năng kinh điển. Các môn học tự chọn sẽ hướng tới phát triển tri thức và kỹ năng hiện đại, rèn luyện năng lực sáng tạo, linh hoạt trên nền tảng cơ bản (kinh điển). Cần xác định lại sự phân bố các môn học ở mỗi cấp ( trình độ) để có được sự phân bố một cách hợp lí theo các mức độ khác nhau:

          - Môn học xuyên suốt cả ba cấp

          - Môn học chỉ có ở một cấp hoặc hai cấp

Ngay trong mỗi cấp số môn học không nhất thiết phải xuất hiện đều ở tất cả các lớp. Chẳng hạn môn sử ở lớp 11 nhưng địa lí lớp 12 hoặc ngược lại. Nghĩa là cũng cần xác định:

          - Môn học xuyên suốt toàn cấp

          - Môn học chỉ có ở 1 hoặc 2 lớp cụ thể

          Cần tăng cường nghiên cứu tích hợp các lĩnh vực tri thức gần nhau thành môn học tích hợp để vừa tác động, củng cố cho nhau; vừa hạn chế số lượng và tránh trùng lặp, vênh lệch trong thông tin, sự kiện... Ngoài ra, Tích hợp cũng cần được xem như là một định hướng mang tính PPDH nữa.

6. Điều kiện để tổ chức thực hiện dạy học tự chọn,

a) Về cơ sở vật chất và thiết bị:

          - Điều kiện cần là có phòng học để thực hiện học 2 buổi ngày ở tất cả các cấp/ lớp học. Vì điều này liên quan rất nhiều đến thời lượng và hình thức tổ chức dạy học phân hóa đặc biệt là dạy học tự chọn.

          - Có những trang thiết bị tối thiểu cho việc dạy học ở những địa phương, nhà trường vùng khó khăn.

          - Hiện đại hóa cơ sở vật chất thiết bị dạy học ở những nơi có điều kiện.

b) Về giáo viên:

-  Cần đào tạo ngay GV trong các trường sư phạm theo những định hướng, yêu cầu của dạy học tự chọn và tích hợp.

- Tổ chức bồi dưỡng thật kĩ và có chất lượng GV hiện hành ( đào tạo lại) về các yêu cầu dạy học tự chọn.

7. Những kiến nghị khác

- Nhìn chung nên tổ chức dạy học theo tín chỉ (credit), nhất là ở cấp THPT. Quy định số chứng chỉ cho mỗi môn học và cả cấp học; số chứng chỉ cho các môn học bắt buộc và chứng chỉ cho các môn tự chọn. Người học có thể thanh toán các chứng chỉ này một cách chủ động, không cần theo thứ tự lớp học... Như thế cần tổ chức học tập theo hình thức tự chọn như các nước phát triển đã và đang thực hiện.

- Đa dạng hóa các hình thức dạy học, học trên lớp, học trực tuyến ( e-learning), học từ xa ( distance learning)... Tăng cường thực hành và vận dụng hiểu biết vào các tình huống thực tiễn; tổ chức để HS đi thực tế nhiều hơn, tham gia vào các hoạt động xã hội, hiểu biết và gắn bó với đời sống hơn nữa...

  Hà Nội tháng 3/2012

 Đ.N.T

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1)     Gwang- Jo Kim ( Derector of UNESCO Bangkok) 2009 - Expansion of Education in Korea

2)    Education in Korea 2007-2008- Ministry of Education & Human Resource Development Institute

3)     KEDI (2007)- Understanding Korea Education- Copyright Published by the Korean Educational Development Institute.

4)       INCA- htttp://inca.org.uk – Korean education  

5)     KICE- 2006. National Curriculum. http://www.kice.re.kr

6)     KICE - Proclamation of the Ministry of Education and Humamn Resources Developement 2007-79

7)     KEDI- http://eng.kedi.kr

8)          Đỗ Ngọc Thống ( 2010) - Giáo dục Hàn Quốc và đôi điều suy nghĩ - KHGD số 59

9)          Đỗ Ngọc Thống ( 2010)- Quy trình phát triển CTGDPT từ góc nhìn so sánh – KHGD số 61

10)      Đỗ Ngọc Thống ( 2010)- Đổi mới CT và SGK giáo dục phổ thông - KHGD số 62