Tôi nhận được tập thơ “Hoa trạng nguyên” của nhà thơ Vũ Khánh (Nxb Văn học. H. 2020) do con trai anh gửi tặng. Dù nhiều bài trong số đó đã từng đọc nhưng tôi vẫn có một cảm giác bồi hồi, xúc động như vừa nhận một món quà đến từ cõi cao xanh nào đó. Tôi gọi điện cho cháu để cảm ơn mà giọng lạc đi, cảm giác mắt mũi cay xè.
Tần ngần ngắm bìa tập thơ. Họa sĩ Văn Sáng nổi tiếng vô tình hay hữu ý, đã thiết kế bìa tập thơ "Hoa trạng nguyên" thật thú vị, rất hợp với người thơ. Một màu ghi buồn nhưng không thảm, vừa dịu dàng vừa cứng cỏi, như phảng phất nụ cười hiền hậu mà rất hóm của anh. Mơ hồ trên đó là màu xanh của những chiếc lá "ngời như nến" xuất hiện nhiều lần trong suốt tập thơ. Nếu có thể ngắm nhìn bức họa này, hẳn anh sẽ mỉm cười mãn nguyện.
Anh Vũ Khánh trong hình dung của tôi vừa giống lại vừa không giống với bức chân dung anh tự họa. Tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của một nghệ sĩ ẩn trong nét nghiêm cẩn, chỉn chu công chức của một ông thầy: "áo luôn bỏ trong quần khi cần thiết/ trên môi sẵn nụ cười thường trực/ duy có mắt màu ghi hơi buồn". Anh cũng mang trong mình cả thiên dã sử oai hùng với "tuấn mã phi như bay/ phấp phới áo choàng kị sĩ", "mũ triều thiên lộng lẫy"... Nhiều nhà (nhà thơ, nhà văn, nhà sử học, nhà giáo, nhà quản lý…) trong một con người tạo thành một Vũ Khánh đầy màu sắc - một "bức chân dung khó vẽ" như anh tự nhận, phong phú đấy mà đầy mâu thuẫn.
Dường như xung quanh anh, vạn vật hữu linh. Anh để ý đến những điều con mắt thường dễ bỏ qua như hành vi rất đỗi thường tình của loài côn trùng bé nhỏ "Con dế tơ rất vội/Nhằn ngang lá cỏ non". Con mắt dường như hờ hững, vô tình khiến những điều tiểu tiết bỗng mở ra một nỗi niềm chung, lớn lao và mang tính khái quát cao, “nói giúp một điều gì đó còn đang mơ hồ trong ta" như người bạn vong niên tri kỷ Trần Hòa Bình của anh từng nói. Đang từ con dế, lá cỏ non, những chồi búp mùa xuân...thoắt đã đến "Quán vơi cho đò đầy/Và thế là không gặp/Cho đến ngày tóc bạc/Bao giờ thôi nhớ mong"…Nỗi niềm ấy hẳn nói hộ tâm trạng biết bao người trong muôn vàn cảnh ngộ.
Cũng như viên sỏi gan gà ở phố trung du, qua mắt anh, đã "gạn những ngày mưa nắng/ Trở mình nằm vọng cõi xa xăm". Hình như những quan sát, rung động của anh trước những gì nhỏ nhoi, mong manh nhất cũng được lọc gạn qua một tâm hồn đa cảm, qua “rễ đắng” muộn phiền, như “hạt sạn” nằm tít trong lòng con trai ở ngoài biển thẳm, để cho chúng ta những viên ngọc trai lấp lánh. Anh như dòng sông êm đềm mê mải chảy. Nhưng thẳm sâu là những con sóng chỉ muốn quay ngược dòng, như những cánh buồm "day dứt đòi bão tố"…
Tôi, cũng như nhiều độc giả yêu mến tác phẩm của nhà thơ Vũ Khánh, chưa bao giờ được gặp anh. Tất cả hình dung đều bắt nguồn từ những trang viết anh để lại. Mỗi người sẽ đều có thể có một hình bóng anh riêng mình. Có phải vì thế mà những cảm nhận này thật chủ quan, phiến diện, mà cũng thật khách quan chăng?
“Hồ Kiếm” được anh viết ngày 10.6.2019 lạ lùng nhất trong những gì anh đã từng. Bài thơ viết về một nàng thơ, một “em nào đó” của anh, với đôi mắt "xa xôi một hồ nước lặng" khiến “thanh kiếm bạc lưng trời” phải “chìm” trong “nhòa nhạt". Hơn hai tháng sau, anh đột ngột giã từ, để lại không phải một “Hồ…” mà là biển tiếc thương...
Tròn hai năm trôi qua kể từ ngày đó (17.8.2019), một ngày sau ngày trăng hạ huyền trở khuyết sau rằm tháng bảy. Cũng một ngày thu nắng vàng da diết "Biển đã liền trời ngày thu một sắc/Sao người nỡ để ta ngậm ngùi", anh Vũ Khánh…