Đâu đó trong kho đồ cũ phủ bụi của những ngôi nhà khuất núi hẻo lánh chênh vênh  miền Auvergne  hay trước những kệ sách cổ bóng loáng trang trọng của các biệt thự  quận 16 giàu có Paris, ta luôn bắt gặp cuốn Le Petit Robert quen thuộc.

Le Petit Robert -  cuốn từ điển ngôn ngữ Pháp,  đang chuẩn bị đón chào kỷ niệm hành trình nửa thế kỷ của mình bằng ấn bản mới.  Đây là cơ hội nhìn lại chặng đường cống hiến cho ngôn ngữ theo sự tiến triển của mỗi  thời đại.

Le Petit Robert là cuốn từ điển đầu tiên tích hợp ngôn ngữ thông dụng hàng ngày của người Pháp ở mọi lứa tuổi,  mọị thành phần, của tất cả các vùng miền Pháp hay cộng đồng Pháp ngữ, tiền thân của siêu văn bản kỹ thuật số ngày nay. Năm mươi năm, «cậu nhỏ Robert » dấn thân vô điều kiện, chọn và thu thập hoặc khám phá thế giới «ngôn từ » nhằm phục vụ, trao tặng cho bạn đọc. Năm mươi năm, Le Petit Robert là nhân chứng đặc quyền của thời đại, là tấm gương soi đích thực của các thế hệ, say sưa phản ánh  thời trang và xu hướng,  trong nỗi lo âu và hy vọng có thành công  và thất bại.

Được thành lập năm 1967 bởi  tên tuổi Paul Robert huyền thoại và nhóm tác giả từ điển uy tín nhất như Josette Rey-Debove, Henri Cottez và Alain Rey, tham vọng của  Le Petit Robert là  thu gọn bộ từ điển sáu tập từ vựng và từ đồng nghĩa  trong chỉ duy nhất một tập. Nội dung cuốn từ điển mới  bảo đảm dung lượng trích dẫn văn học phong phú, cung cấp nguyên từ, sự biến đổi của từ dưới tác động của thời gian và lịch sử.

Gần như không quảng cáo, từ tay giảng viên tới các nhà sách, trong vòng hai mươi bốn tháng, dự án khổng lồ này gặt hái thành công  rực rỡ. Le Petit Robert  nhanh chóng khẳng định là cuốn từ điển tham chiếu của thế giới hiện đại. Báo chí lập tức reo mừng: "Đây là lần đầu tiên, một cuốn từ điển ngôn ngữ Pháp không đi muộn sáu mươi hay một trăm năm so với đời sống thực tế hiện đại. Thật ngạc nhiên! Một cuộc cách mạng. Giải phóng! "- Le Nouvel Observateur  ngày 05 Tháng Tư 1967 chạy tít.

Năm thập kỷ và với ba ấn bản sau, Le Petit Robert đã phát triển và trưởng thành dưới sức nặng của ngôn từ  để nghiên cứu tỉ mỉ ngôn ngữ của Molière, thích nghi với xã hội, khoa học và văn hóa thời đại  qua danh sách từ mới không ngừng tăng trưởng: "giải phóng thuộc địa", « điện tử », "ô nhiễm", "AIDS" "đa phương tiện", "Internet", "laptop" hay "chống châu Âu" và "hậu sự thật", "zen"… từ những năm sáu mươi đến ngày hôm nay, một nửa thế kỷ  sống động qua từng trang.

Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 50 của mình, Le Petit Robert thông báo phát hành từ ngày 17 tháng Tám năm 2017 một ấn bản kỷ niệm mới sẽ được chia thành ba phiên bản, đặc biệt được minh họa bằng hai mươi hai tác phẩm của nữ  họa sĩ  Fabienne Verdier kèm lời bình của nhà ngôn ngữ học nổi tiếng Alain Rey. Một hành trình thơ mộng giữa cuốn từ điển nên được tra cứu  như một suy ngẫm để nhắc nhở chúng ta rằng ngôn từ  và sự kỳ diệu vô hạn của ngữ nghĩa chỉ  là  trò chơi siêu thực hình-chữ khổng lồ.

Phỏng theo Ruben Levy