(Đọc Trinh nữ Ma-Nơ-Canh. Tập truyện ngắn của Lê Anh Hoài. NXB Trẻ-2014)
Tiếp nối mạch truyện và có một số truyện in lại từ cuốn “Tẩy sạch vết yêu” cùng tác giả, lần này Lê Anh Hoài cho ra mắt bạn đọc cuốn “Trinh nữ Ma-Nơ-Canh”. Cuốn truyện ngắn này, theo tôi, là một bước hoàn thiện quan trọng làm nên diện mạo văn học mang tên Lê Anh Hoài.
Như ta vẫn thường hay quan niệm truyện ngắn như là những lát cắt cuộc sống được tác giả trình bày ngắn gọn súc tích bằng thủ pháp nghệ thuật. Chuyện này vừa đúng vừa sai. Đúng ở chỗ truyện ngắn hay tùy bút, tản văn và kể cả tiểu thuyết thì cũng chỉ là một lát cắt thôi. Chưa có bất cứ cuốn sách nào đạt được tham vọng phản ánh toàn bộ cuộc sống mặc dù tác giả của chúng cứ đinh ninh là như vậy. Nhưng sai ở chỗ quan niệm “lát cắt” có gì đó hết sức phiến diện khi văn chương hiện thực mới chỉ dừng lại ở việc miêu tả hiện thực có thể nhìn, nghe, nói và hành động. Tôi nhớ không nhầm thì họa sĩ Salvador Dalí khi được hỏi về chủ nghĩa siêu thực (Surréalisme) mà ông đang theo đuổi. Không ngần ngại ông trả lời “Đó là hiện thực của tôi mà mọi người không nhìn thấy”.
Với Trinh nữ Ma-Nơ-Canh, Lê Anh Hoài dường như đã vào mạch những câu truyện kể đầy ẩn dụ hài hước. Và ngạc nhiên thay, những cốt truyện hết sức sáng sủa mà không cần những thủ pháp “cài cắm” bí hiểm đã khiến người đọc dễ dàng thâm nhập thế giới hư cấu của anh. Cũng đúng thôi. Không chỉ là một nhà văn, Lê Anh Hoài còn là một thi sĩ, một nghệ sĩ thị giác và một nhà báo lâu năm. Rõ ràng con đường anh chọn để đến với công chúng, đi vào lòng công chúng không đơn thuần chỉ là chữ nghĩa. Anh biết tận dụng sức mạnh của tất cả những loại hình nghệ thuật mà mình đã từng có đóng góp. Một chút âm thanh, ánh sáng, cảnh vật của sắp đặt (Instalation), trình diễn (Performance). Một chút thơ của mơ mộng nhân vật. Một chút báo chí ngắn gọn thông tấn vừa đủ. Và hơn hết, một cách kể chuyện bao la hóm hỉnh văn chương.
Người đọc rất thú vị khi việc nhân cách hóa những đồ vật, những bộ phận trên thân thể con người của anh được thể hiện hồn nhiên như nó vốn vẫn như thế. Từ con mắt của người đàn bà cho thuê nhà trong truyện “Bầy mắt”, cho đến bộ râu của chàng nghệ sĩ nổi tiếng trong “Bộ râu”. Từ chuyện trò rôm rả giữa đám Ma nơ canh vô tri giác trong “Trinh nữ Ma-Nơ-Canh” cho đến một bản thảo vô hồn trên giấy trong “Cuộc đời khốn nạn của một bản thảo”…Tất cả đã được tác giả thổi vào một hơi thở làm cho chúng sống động để sống cuộc đời làm một “nhân vật” trong truyện. Tất cả những lời thoại, những hành động của chúng không nhằm mục đích nào khác là “khám xét” ngược trở lại con người đã sinh ra chúng. Dưới con mắt của những vật vô tri, con người hiện ra với đầy đủ bản chất hèn hạ, đua tranh ghen tị và nực cười. Tôi gọi đó là những lát cắt hài hước. Nó không cắt ra một mảnh đời sống thông thường. Nó cắt vào một góc khuất tối tăm của dục vọng. Mà như ta biết chỉ có con người mới có cái góc tối tăm ấy. Tác giả đã thành công khi chọn một góc nhìn không thông thường. Góc nhìn chưa bị mài mòn qua rất nhiều thế hệ cầm bút. Truyện ngắn Việt thường có cách dùng ngôi thứ nhất đại từ nhân xưng để kể chuyện rất mùi mẫn thân phận. Lại có cách kể chuyện dùng ngôi thứ ba đầy kẻ cả bảo ban quen thuộc.
Con người hiện đại thị dân là nơi có đầy đủ những tiện nghi nhất nhưng cũng là chốn đầy tăm tối mưu mô đố kị. Nhưng đô thị luôn là nơi quyến rũ đủ mọi tầng lớp người. Giải thích thế nào đây một nghịch lí như vậy? Những truyện ngắn của Lê Anh Hoài đã phần nào cho ta câu trả lời. Thành phố với tất cả những luộm thuộm rầy rà nhưng thật đáng yêu là thế. Anh đã không tìm cho câu chuyện của mình những cái kết bi thảm. Hoặc làm nhẹ đi những bi thảm bằng nụ cười xót xa an phận. Tôi tin những nhà văn sống đủ lâu ở thành phố đều có chung nhận định này.
Đ.P - 11-2014