Thành ngữ chỉ đám thanh niên chơi bời lêu lổng Hà Nội này có từ thập niên 70 thế kỷ trước. Thế nhưng nó lại được chính đám thanh niên ưu tú du học ở các nước xã hội chủ nghĩa mang về. Và đã gọi là thành ngữ thì không phân biệt ưu tú với đua đòi.
Cuối những năm 60, đầu 70, Hà Nội có những Đội thanh niên cờ đỏ của Thành đoàn ra đời. Công việc chính của họ là thứ bảy, chủ nhật lập chốt gác ở các đầu phố đông đúc Hàng Bài, Lê Thái Tổ, Bà Triệu, Tràng Tiền, đường Thanh Niên... Tất cả những ai mặc quần ống loe và để tóc dài đều bị gọi vào nhắc nhở. Khoảng vài tháng sau thì mạnh tay hơn. Rạch quần và cắt tóc. Lúc ấy thấy anh nào có mái tóc bị gọt một bên trắng hếu và chiếc quần ống loe bị xẻ ống lên đến đầu gối là biết ngay mới ở trụ sở Đội thanh niên cờ đỏ bước ra. Hình phạt có quy chuẩn hẳn hoi. Cấm cãi. Quần ống rộng trên 25cm và tóc đủ trùm kín hết tai được coi là đối tượng trừng phạt. Thực ra cũng chỉ là những thanh niên con nhà lành tem phiếu đua đòi thời trang chút thôi. Chiếc quần bị rạch là tiêu chuẩn vải của cả năm không thể mặc được nữa nghĩ cũng ngậm ngùi. Tóc tai sửa lại còn được. Quần bị rạch theo đường li sửa kiểu gì cũng vẫn thành ra quần bị rạch.
Chiếc quần ống loe là mốt của cả thế giới thời bấy giờ. Thanh niên Hà Nội chủ yếu được xem qua những vỏ đĩa hát than nhập khẩu qua Xunhasaba (Cơ quan xuất nhập khẩu sách báo - Bộ Văn hóa) có in hình vài ban nhạc rock ABBA, Bee Gees, The Beatles, Boney M. Dĩ nhiên những đĩa hát ấy nhập từ Liên Xô, Ba Lan và CHDC Đức về. Cùng với chiếc quần ống loe là chiếc áo sơ mi bó chẽn và mớ tóc dài thượt của các nam ca sĩ lừng danh John Lenon, Paul McCartney, Barry Gib… Lúc ấy phong trào Hippie đã lan rộng từ Mỹ sang châu Âu và được thanh niên rất tán thưởng. Dĩ nhiên là lúc khởi đầu với các tiêu chí hòa bình và tình yêu chứ chưa có những biến tướng dị hợm sau này.
Khi thống nhất đất nước, người Hà Nội mới biết rằng cũng trên dải đất Việt Nam này có một nửa đất nước thanh niên đang mặc quần ống loe và để tóc dài, kể cả những vùng nông thôn. Hà Nội không còn những Đội thanh niên cờ đỏ nữa. Những đội viên cũng chuyển sang để tóc dài và mặc quần ống loe cho giống với thanh niên bình thường. Cả thành phố phấp phới những ống quần rộng cả đến 40cm hết khổ vải. Niềm vui chiến thắng làm cho người ta bớt nghi kị mặc cảm về những lề thói sinh hoạt hay mốt quần loe tóc dài đã trở thành phổ biến đến mức không thể ngăn chặn cũng chẳng ai biết. Chỉ biết rằng không ai còn để ý đến chuyện ấy kể cả ngoài đường lẫn trong cơ quan nhà nước. Tất nhiên số đàn ông mặc quần loe để tóc dài ở Hà Nội chẳng bao giờ nhiều hơn số còn lại bởi những mặc định về lứa tuổi và truyền thống.
Chiếc quần ống loe đã biến mất khỏi thời trang thế giới từ lâu rồi. Người Việt sinh vào thập kỷ 80 nhiều anh chị còn chưa được tận mắt nhìn thấy nó. Đàn ông bây giờ để tóc dài không hiếm và hơi ngạc nhiên, họ không phải là thanh niên. Trông hơi có phần lưu luyến mơ ước ngày xưa hoặc muộn phiền một nỗi niềm gì đó chỉ có thể ngỏ cùng tóc tai.
Giờ thì thời trang quần áo tóc tai không có những phong trào rộng lớn ồn ào như thế nữa. Nếu ai đó mặc chiếc quần ống loe và để tóc dài đi trên phố bây giờ cũng chẳng ai ngoái nhìn. Người ta buộc phải thu hút cái nhìn bằng những thời trang đầu tóc kinh dị hơn thế nhiều lần. Đại khái nam ca sĩ showbiz phải cắt những kiểu tóc nhẵn mai một bên và lởm chởm đỉnh đầu. Áo quần phải kỳ khôi đa giới đính kim sa óng ánh không thể phân biệt nam nữ. Các chân dài đua nhau trình bày hoàn cảnh bần hàn thiếu vải. Đi ngược lại với truyền thống “kín trên bền dưới” của dân tộc. Nghĩa là hở những chỗ cần kín và ngược lại. Chẳng sao cả. Hoàn toàn yên tâm trình diễn vì cái quy định độ ngắn của váy vẫn luôn trong quá trình soạn thảo. Không dễ như quần ống rộng trên 25cm và tóc trùm kín tai. Tìm ra được số đo quy chuẩn cho váy là chuyện đau đầu không chỉ của các nhà quản lý mà còn là lo lắng của các nhà đạo đức học. Mà nói đến đạo đức thì hầu như ai nấy đều dè chừng bởi rất dễ lạc sang chủ đề “Đạo đức giả”.
Đ.P - Tháng 8-2014