1.

Ngẫu nhiên, Tôi có mặt ở ngôi nhà ven biển.

Ngôi nhà ngói vỡ, lá dừa khô che đắp. Vách sắt vỏ thùng hắc ín. Nó sắp chìm nghỉm giữa cát trắng và những lùm cây dứa dại, xương rồng.

Miền thùy dương mưa đêm không còn bóng thùy dương. Cát hút hạt mưa như chân mèo thấm trên thảm.

2.

Bóng tối, Tôi nghẹt thở. Rum ngụm đầy. Rum mới đủ phê tức thời. Một đêm của chặng phượt độc hành bỗng trói chân Tôi. Xe máy cạn xăng. Điện thoại hết pin.

Biển ngoài bờ gai xương rồng, gai dứa dại cuộn dội lên sóng. 
Muỗi hổ chích xé thịt.

Tôi buộc gọn lại đuôi tóc Giao Chỉ sau gáy.

3.

Cánh cửa ván ghép thùng đạn pháo lay động. Kẹt. Kẹt.

Tiếng nấc gọi khẽ. Rì rầm. Thở dài. Chẹp miệng.

Hai bóng đen di chuyển nhấc bước là là mặt cát. Bóng lượn quanh. Trong chớp sáng lóe từ biển, quân phục xanh lá, quân phục rằn ri, hiện lên lấp loáng, chờn vờn. Miếng da báo dưới đèn kéo quân.

Hai gương mặt như là phiên bản của nhau, buồn rầu, như tráng thứ lân tinh mờ, xanh dịu, lửng lơ trong mưa xiên. Ngăm đen, ria mép, mũi thẳng, mắt nâu màu cát cháy ngấm nước. Cộm trái trám yết hầu. Gò má dài, căng bóng. Hai gương mặt như hai con sứa chờn vờn vũ điệu. Không tiến gần, mà cũng không rời xa nhau.

4.

Cầm cây đèn cầy màu đỏ, lom khom vòng quanh, chỉ lo lỡ thẳng lưng là Tôi có thể đội lên cả góc mái.

Cát thạch anh, xô lún dưới đế giày, dội vào cảm giác Tôi hoang vu giữa lòng ngôi nhà. Vì lý do nào đó chủ nhân không thường hiện diện. Nhưng Tôi vẫn cảm nhận được cả dấu tay người chủ in vết trong không khí.

Bàn thờ gỗ xoan bôi dầu điều. Vỏ lon sữa bột han gỉ sắt chân nhang lèn cứng. Tấm vải đỏ che bài vị lấm tấm cứt ruồi.

Bộ ván trải chiếu nhựa. Cối giã trầu. Trầu tươi. Chiếc rổ nhựa lỏng chỏng mấy củ khoai lang như rễ cây. Đĩa ớt xanh ương. Muối. Và bầy ruồi vật vờ, trong suốt như là ánh nắng xuyên qua còn đọng lại. Bếp lò đất sét đun củi vụn, nguội lạnh một góc nhà không có nhiều muội khói.

Tôi vạch lộ trình Phượt ở miền thùy dương. Thuở một nhà hai phe: cộng sản và quốc gia, đã là chuyện thế kỷ trước, nhưng bom mìn vẫn còn ngủ lâm sàng dưới cát.

Người chú chưa biết mặt của Tôi đã cháy cùng chiếc T54. Rất có thể nòng pháo của xe tăng ấy còn kia, nhô giữa bờ hàng rào xương rồng.

Tháo túi ngủ. Bộ đồ vẽ đã buộc chặt theo xe, chắc không ai trộm thứ vô bổ đó. Tôi đẩy chiếc xe vào vạt sân cát.

Mưa bong bong gõ bình xăng rỗng. Con chuột cát kéo lá về tổ bị chiếc xe máy cản đường loay hoay đi vòng. Phần nào, Tôi cũng giống con chuột. Tôi vòng về quá khứ bất an của người chú.

5.

Bánh mỳ, nước lọc, mấy cái khoai sót, ớt ương.

Bữa tối tạm ấm lòng.

Tôi cúi đầu trước ban thờ ngôi nhà hoang. Quầng sáng đèn cầy bị cắt ngang dọc cánh bay thiêu thân. ậm ự, Tôi không biết khấn sao. Chẳng lẽ khách ngủ đỗ lại không biết xin phép chủ nhà.

Người khuất được thờ tự hẳn hiện diện sau tấm vải đỏ.

Đứng trên chiếc ghế nhựa, rơi tõm vào trạng thái phi trọng lực, bàn tay Tôi bỗng co ríu trên hai khung ảnh cỡ sách giáo khoa tiểu học, úp khuất dưới gờ chỉ bàn thờ, tầm nhìn ngang không thể nhận ra. Bốn chân ghế run rẩy như giữa cơn địa chấn.

Hai tấm ảnh lồng trong khung gỗ thông nhuộm phẩm hồng bày bán ở chợ phiên.

Di ảnh hai người lính ở hai chiến tuyến.

Họ có hai gương mặt của anh em sinh đôi. Mặt họ úp sấp. Đáng lẽ họ phải trang trọng song hàng bên nhau sau tấm vải đỏ. Đã có ai úp mặt họ xuống. Tàn nhang rắc bụi tro sau lưng.

Mồ hôi tháo ra nhoe nhoét kẽ ngón tay lấm bụi.

Không thể thổi bụi, Tôi dùng vạt áo lau hai bức ảnh chân dung.

Vẩy chiếc Zippo, mấy chiếc nhang trầm vừa lên khói, lòng Tôi bỗng yên dịu. Dù có nói gì cũng không thỏa. Tôi phơi trần tấm lòng, vậy thôi. Chiều thế giới người âm là chiều cảm nhận.

6.

Hy vọng về giấc ngủ trên bộ phản tiêu tan khi Tôi nhớ ra rum là thứ không nên uống khi về khuya.

Điều gì đó còn hơn cả thôi thúc Tôi bật dậy. Sự bất an như khi đặt mỗi bước chân trên nghĩa địa bị san phẳng nấm mồ mà chưa di dời hài cốt. Có thể Tôi đang giẫm lên mặt một ai đấy. Ai đấy cũng có thể là người chú chưa biết mặt.

Ngọn lửa bập bùng run hóa than mớ củi thùy dương khô vụn. Củi thùy dương vun đống một góc nhà. Bâng quơ khỏa ngón xuống cát, Tôi vẽ mặt người trên cát. Những mặt người nối tiếp mặt người, trắng bệch. Vẽ mà như Tôi đào bới, moi móc nhặt lên từ cát những khuôn mặt khảo cổ. Mặt xếp cạnh mặt.

Có lẽ gương mặt chú, cũng là tập hợp của những nét rời rạc vô hồn mà Tôi vừa nguệch ngoạc vô thức. Sự kết hợp những nét bình thường của mẹ cha một cách xuất sắc đã tạo nên gương mặt chú đầy những xúc cảm. ấy là bố nhiều buổi chiều nhìn Tôi vẽ đã nói ngẩn ngơ vậy.

Phép màu cho những bức tranh Tôi vẽ mặt người miền thùy dương cát hoang. Chỉ những ký họa, ghi chép, buông tay sơn màu mực chưa khô người mua đã nằng nặc. Không mặc cả. Nhiều bức, ngay trong những lúc yêu quý mình nhất, Tôi cũng sẵn sàng vo ném sọt. Vậy mà vẫn người ta vẫn cuồng lên sở hữu.

7.

Hình như trong bóng tối có ai đang nhìn Tôi. Một luồng khí lạnh.

Ai đó liêu xiêu kiên nhẫn ướt mưa, trước cánh cửa. Đợi chờ.

Tôi chưa kịp kéo cánh cửa ghép ván thùng, thì khách đã ùa vào nhà như gió.

Người đàn ông không xác định tuổi, y gốc cây rừng cháy sót, quân phục Giải phóng tơi tả. Chiếc ghế nhựa ba chân đu đưa xoay tròn cùng với vị khách, nhẹ hều. Bàn tay trầy xước, mắt rỗng không. Đôi mắt không có tròng. Nụ cười giãn nở bất tận.

- Anh họa sĩ từ Bắc vô? Tui phiền anh vẽ giúp hai chân dung anh em tui để thờ lâu dài. Vẽ ngay nhé. Mẫu thì đã sẵn kia.

Anh ta hất đầu về phía bàn thờ.

Tôi chưa kịp phản ứng, thì anh ta đã chìa chiếc túi vải tráng nhựa đựng bộ đồ vẽ, vốn chằng buộc mấy chục vòng dây nịt sau chiếc xe máy để ngoài sân.

Có uy lực vô hình nào đó khiến tôi không thể cưỡng lại yêu cầu của anh ta. Chỉ có chì than và giấy bìa. Trong ánh sáng nhập nhèm. Tôi nhanh chóng phác thảo mấy nét.

- Anh muốn tôi vẽ như thế nào?

Anh ta như không nghe tôi nói hoặc không muốn nghe.

- Anh có thuốc lá nhỉ. Tôi lạnh nhức, triền miên lạnh. Thi thoảng mới được sưởi lửa.

Miệng há to, ngọn lửa chảy tuột vào họng anh ta như hố đen nuốt năng lượng.

Hấp tấp Tôi mở toang bao thuốc lá. Nắn túi ngực tìm bật lửa, Tôi nhớ bật lửa hình như vẫn để trên bàn thờ. Đang định đứng dậy thì Tôi đã thấy người đàn ông tóp má rít khói, nuốt ực. Một vẻ gì đấy như hờn tủi, cam chịu. Vết thương phía sau đầu mở toác như trái dưa hấu bị ai đó dùng dao phạt hớt, lộ ra một phần não bộ trắng ngà li ti tia sợi tươi đỏ. Vết tử thương máu chảy xuống lưng, xuống ngực đã ánh màu nâu khô.

Khuôn mặt mỏng dẹt, lúc uốn cong như lát khoai tây chiên giòn lúc như chiếc lá xoài phơi tái mắc đầu cành gặp gió. Khuôn mặt biến hình.

Thắc mắc lý do anh ta xuất hiện, nhưng Tôi cố nín.

- Anh đang ở nhà Mạ tôi.

- Vâng. Tôi thấy cửa không khóa, nên cũng...

Và tự nhiên trong Tôi vọng lên giọng người đàn ông mỏi rão.

- Chỗ ni chính là cái nền nhà mạ sinh mấy anh em tui. Một làng chài nép bên bờ sóng, mượt mà những dừa. Nồng nàn mắm ruốc, khô mực. Một sáng chớp mắt đã biến thành nơi tranh giành đánh giết mấy mươi năm. May hôm nay có anh đến ngủ đỗ nên chúng tôi mới có cơ hội về nhà.

- Tại sao.

- Đó là câu chuyện của người sống với nhau, nhưng lại liên quan đến cả chúng tôi.

- Ma... anh...

- Không, mạ tui không thể làm gì được. Anh thấy hai tấm ảnh thờ của hai anh em tui bị úp mặt xuống trên bàn thờ không? Bà chị lật sấp xuống đó. Mạ thờ tui thì được, vì tôi là là phe mình. Nhưng thằng em tui là thủy quân lục chiến phía bên kia. Răng mà thờ cho được. Di ảnh duy nhất của nó là cái ảnh bộ đồ trận da báo đó. Người ta không cho mạ tui trưng ảnh đó thờ em. Nên mạ cũng úp cả ảnh của tui xuống theo. Nên hôm nào chị tui đi vắng, mạ dựng ảnh lên thì tụi tui mới về thăm được.

- Mạ anh hôm nay hẳn là cũng đi vắng?

- Vâng, đi vắng hẳn ở thế giới người sống. Mạ đang lạc lối đi tìm anh em tôi dưới cõi âm. Tôi ngó thấy mạ, nhưng mạ không thấy chúng tôi.

Bỗng anh ta nhảy dựng, nhao ra cửa, ho sặc sụa. Cơn ho thốc lên xoắn vặn cuống họng.

- Có mùi xương cháy. Xương người cháy.

Tôi sực tỉnh, khứu giác ngập ngụa mùi gây khét quặn lợm lên não.

Giữa bếp, chiếc xương bánh chè như tròn tròn dẹt dẹt mẩu mắt gỗ thùy dương găm mảnh đạn đang xì xì cháy tỏa ra thứ ánh sáng của đồng bị nung nóng. Xanh le. Hẳn là mẩu xương đã lẫn vào những vụn vỡ của cành nhánh thùy dương.

Dập lửa.

Tôi ra cửa đứng chờ hút tàn điếu thuốc. Biển thở dài. Gió rít như rắn chuông.

8.

Nhóm lại bếp lửa. Tôi hoang mang giữa thế giới lưỡng cực.

Có lẽ sắp gần sáng. Bức vẽ chân dung vẫn dang dở. Tôi chưa biết phải vẽ hai anh em họ trong sắc phục gì cho ổn. Nhưng kinh nghiệm cho hay thì tôi cứ vẽ hai khuôn mặt trước. Phục trang, tư thế tay chân sẽ lắp ráp sau...
Căn nhà hình như có người khác lách vào.

Cảm giác về sắc phục rằn ri ướt đẫm nước biển lấp loang. Lấm cát. Chiếc cổ cứng đơ to sù lớp lớp băng gạc quấn thắt. Lục ục, hơi thở như thoát ra từ chiếc săm thủng. Ngôn ngữ bị chặn lại từ đâu đó. Khí lạnh dường như cũng đậm hơn, mà cũng có thể là do mưa thêm mau hạt. Tôi nhận ra người em.

Sắc rằn ri cúi xuống, tay khoanh ngực. Chào.

Giọng nói mơ hồ ngụt nghẹt như cảm lạnh.

- Ông... cho tui xin phép vô nhà.

Chiếc bóng thủy quân lục chiến bẽn lẽn. Cùng cha cùng mẹ cùng giờ sinh mà cậu em trắng bóc kiểu con gái khuê các.

Nhìn quanh không thấy chiếc ghế nào khác, chẳng lẽ lại mời người em ngồi vào chiếc ghế người anh vừa ngồi, Tôi nhích ra, nhường một khoảng trống trên mặt chiếu. Bộ ván rùng nhẹ.

- Ủa ông anh tui bỏ đi rồi ạ.

Mặt cát nền nhà lã chã thấm nước. Nước biển chảy từ đôi giày trận cao cổ. Người em chăm chú nhìn Tôi làm việc. Tự dưng tay Tôi lại cứng đờ. Tôi quay ra nhìn người em, thì chỉ thấy một đôi mắt lửng lơ nhìn tôi không chớp.

Đôi mắt màu vàng cát như đôi mắt chó hoang.

Bên dưới đôi mắt là cái miệng đỏ son, có ria mép mấp máy, phát ra âm thanh ngụt nghẹt.

- Anh theo ba tập kết. Tui ở lại với mạ. Ba lấy vợ Bắc. Anh trở vào làm giải phóng thì tui đã là cộng hòa. 
Qua câu chuyện nét vẽ của tôi lại nhu thuận, phóng khoáng.

- Thì... chuyện cũ thôi. Lòng đã bằng nhưng mặt chưa phẳng. Nên dẫu có là anh em vẫn phải né nhau khi về nhà mạ, anh trước thì em sau.

Nhìn bức chân dung hai anh em ghép sát vai kề vai, người em khẽ cười:

- Giống y chang à. Chu cha anh nhiều hoa tay thiệt...

Tôi lại hỏi ý kiến người em về quần áo. Khác biệt quần áo chính là rắc rối không thể để ảnh thờ của họ đứng dựng. Ngần ngừ mãi, người em thở dài.

- Thôi thì trăm sự nhờ họa sĩ cứ vẽ cho hai em đều mặc quân phục giải phóng cho ngon. Khỏi cần quân hàm quân hiệu, cấp chức. Chiều chị Hai và anh Ba một tý có sao. Mấy chục năm làm ngụy tui đủ ngộ rồi.

9.

Rạng sáng thì Tôi vẽ xong bức chân dung kép.

Tôi ưng ý cái tác phẩm đầy cảm hứng. Tuy chỉ đen và trắng, nhưng nó vẫn đẫm màu sắc xanh đỏ. Hai người lính giải phóng tươi trẻ, hân hoan nhìn về đường chân trời như sắp cất cao lời ca quân hành.

Người xưng là chị Hai mang đồ đến thắp hương cho mạ. Ngó qua bức tranh thờ chị lắc đầu.

- Dù nó là em tui, nhưng nó là cộng hòa chính hiệu, không thể mặc quân phục giải phóng vào ảnh thờ được. Không thể làm giả danh được.

Đã trót thì Tôi đành thỏa hiệp. Tôi hứa. Chiếc áo sơ mi cổ cồn trắng tinh sẽ được khoác lên người họ. Nhưng đến tối thì Tôi mới vẽ tiếp. Buồn ngủ. Phải cho Tôi tá túc thêm một ngày.

10.

Một ngày mướt mải trong nắng, gió, cát, thùy dương, tôi ghi chép tài liệu cho những bức tranh nay mai.
Tàn tuần hương thắp buổi tối, thì người anh lại về trong bộ dạng tơi tả, ngắm bức tranh thờ sắp hoàn thành hồi lâu.

Anh ta cười buồn.

- Giống thiệt, khỏi chê điểm nào. Đẹp lai láng. Nhưng hai em tui mặc sơ mi đâu có hợp. Hộp như dân văn phòng. Giá như...

Nguyện vọng của người anh là muốn lưu giữ hình ảnh họ trẻ lại mười tuổi. Ngày đó hai anh em mặc áo vải, cổ ngắn, cộc tay y như bao đứa trẻ ở miền thùy dương. Và anh ta xòe bàn tay khía quanh đầu diễn cả kiểu tóc trẻ con ngày ấy như thế nào nữa.

Tiếng chuột cát kéo lá khô. Lắc thắc mưa.

Xương rồng, dứa dại gai như được mài sắc hơn trong gió rắn chuông.

Không nhìn ra phía cửa nhưng Tôi vẫn cảm nhận được có một ai đó đứng giữa mưa đan êm trên cát trong bóng tối đang nhìn Tôi.