“Mọi người đều có quyền được xây dựng, và nếu sự tự do xây dựng này không tồn tại thì kiến trúc quy hoạch hiện tại không thể được coi là nghệ thuật”, Karl Friedensreich Hundertwasser (1928 - 2000) viết.

Hundertwasser là một nghệ sỹ kỳ dị, một nhà môi trường học sơ khởi và tốt nhất có thể được gọi là “kiến trúc sư phản kháng”. Ông tin rằng nhân loại đang sống dưới sự bạo ngược của những đường thẳng, và rằng môi trường của chúng ta bị lừa bịp bởi một mục đích quan liêu nhằm tước bỏ khả năng diễn đạt bản thân. Ông cho rằng chúng ta tất cả đều có quyền thay đổi môi trường, xây cất nhà cho riêng mình, tô vẽ tường bao hay lát đá lối đi. Là một người sống trong một căn hộ tầm thường, ông đề nghị “phải được tự do dựa vào cửa sổ và biến đổi ngoại cảnh nơi bạn sinh sống, trong vòng một tầm tay. Bạn phải được cầm một cây cọ dài và… tô vẽ mọi thứ màu hồng, để từ xa mọi người có thể thấy: ở đó có một người tự làm mình khác biệt giữa đám hàng xóm, những người không khác gì đám thú nuôi bị dồn ép”.

Hundertwasser nhìn vào những người đi trước như Antoni Gaudí, những kiến trúc sư trào lưu nghệ thuật mới (art - nouveau) và có thể là quan trọng nhất trong tất cả, Ferdinand Cheval (1836 - 1924). Cheval là một bưu tá dành 33 năm để xây dựng “lâu đài lý tưởng” của riêng mình ở quê nhà Drôme. Tòa nhà đã trở thành một biểu tượng của nghệ thuật ngoại đạo, một thứ hỗn hợp điên rồ của những cây dừa bê tông và điêu khắc kỳ dị, của những chi tiết cầu kỳ và một hoài bão ngây thơ. Đây là kiến trúc không cần kiến trúc sư, một kiểu lý tưởng phi hiện đại mà trong đó thay vì việc trang trí bị loại bỏ, ở đây trang trí là mọi thứ còn lại. Quả là một sự pha trộn tài ba, một kiến trúc phảng phất tinh thần kiến trúc phổ quát, dù vô thức theo một cách nào đó, bao gồm các hình thức từ các ngôi đền Gothique, Phật giáo, Mông Cổ, Hindu, cổ điển, Phục hưng; và hơn bất cứ điều gì khác là một hang động đầy vú đá và măng đá. Ở đó sự khéo léo tinh xảo gặp gỡ thiên nhiên được bóp vụn qua địa chất học.

"Lâu đài lý tưởng" của Ferdinand Cheval - Pháp

Bản thân Cheval tìm thấy hình hài cho tòa nhà khi tình cờ vấp phải một hòn đá có hình thù kỳ dị. Hòn đá đó, một khối bị phân tầng, cắt lát kỳ lạ, gắn chặt vào một bên của tòa nhà và việc nó được coi là vật thể thưởng ngoạn phản ánh truyền thống của người Trung Quốc sử dụng đá học giả (gongshi) làm vật tập trung để suy tưởng. Theo cách này, tòa nhà trở thành phần mở rộng của vật thể thưởng ngoạn và nó là tất cả về ngoại thất. Và thực tế, đó không phải là một ngôi nhà thật; đó là một sảnh đường, một lâu đài cát, một vật thể nghệ thuật nhưng cũng là một nơi tưởng như chỉ có trong tưởng tượng.

Ngôi nhà của Hundertwasser ở Vienna rất giống một nơi trú chân, hay là một khối những nơi trú chân. Hundertwasser luôn bị gạt bỏ như một người không có giá trị, và ông gần như vắng mặt trong lịch sử kiến trúc. Thực tế, địa điểm của ông luôn có ở trong các tập sách du lịch và các thiết kế trang sức hoang dại. Cũng như Cheval, thông điệp của ông là kiến trúc có thể bị vặn vẹo từ những người chuyên nghiệp và sức sáng tạo.

Ngôi nhà của Hundertwasse tại Áo-Ảnh Henryk T.Kaiser

Ngôi nhà ở quận Landstrasse, Vienna được một kiến trúc sư bình thường thiết kế với sự tham gia từ đầu của Hundertwasser. Sàn nhà được uốn cong và gợn sóng như một dòng sông sặc sỡ, mái được cây cỏ che phủ. Có những cột trụ mang dấu ấn nghệ sỹ với những chỗ lồi mạ bạc và nhẫn gốm. Có những mảng khảm giống như cơn bột phát của “mụn kiến trúc”, có những cầu thang lung lay ọp ẹp và những mái vòm củ hành, cũng như những mảng tường gạch thô xen lẫn những mảng được trát vữa và sơn, tất cả được quyện vào một khối màu sắc và kết cấu chắp vá.

Những công trình mà Cheval và Hundertwasser đã làm thành công là thực hiện công việc với niềm vui. Những kiến trúc đó là hiện thân của sự hài lòng trước sức sáng tạo, thứ có thể thiếu trong kiến trúc thông thường.