Những bông hoa mùa thu
Mai Văn Phấn
Lời bình của PGS.TS. Đào Duy Hiệp
“Bên nhau cỏ mọc/ Cỏ diễn tiếp giấc mơ của đất/ Lưng thấm cỏ, chân tay thấm cỏ
Không cần sấm chớp, tụ mây/ ta mưa vào nhau cơn mưa cỏ xanh/ nắng lại trải vàng mặt đất
Mưa cỏ xanh dâng mắt ta ngập tận đỉnh cây/ Ta đan vào nhau nghẹt thở… ngô nghê... ú ớ…/ (Những bông hoa mùa thu, đoạn 15)
Đoạn thơ là minh chứng rõ nhất biểu tượng cỏ về “cây đời”, tính dục, sự sinh sản, sức khỏe. Nó vẫn tiếp tục thuộc “dòng họ” mộng mị ở hai giai đoạn đầu, nhưng đẫm dục tính nhân sinh qua các bộ phận thân thể người “lưng”, “chân tay”: “Cỏ diễn tiếp giấc mơ của đất / Lưng thấm cỏ, chân tay thấm cỏ”. Trong biểu tượng văn hóa thế giới: “cỏ” là “biểu tượng của tất cả những gì chữa khỏi bệnh, tái lập sự sống, trả lại sức khỏe, sự cường tráng và khả năng sinh sản. Tương truyền các thần linh đã phát hiện ra những hiệu năng trị bệnh của chúng. Mircea Eliade đã gắn liền biểu tượng cây thảo với biểu tượng Cây đời. (…). Cây cỏ làm cho sự sinh đẻ được dễ dàng, gia tăng khả năng di truyền và đảm bảo sự thịnh vượng, giàu có. Walt Whitman (1819 - 1892) vào giữa thế kỉ 19 đã có hẳn một tập thơ Lá cỏ (Leaves of Grass) mà ông bồi đắp dần theo thời gian. Tập thơ nổi tiếng về sự tụng ca tính dục, tán dương cơ thể và thế giới vật chất, xác thịt mà trước đó thơ ca bằng tiếng Anh chủ yếu nói về biểu tượng, phúng dụ và những trầm tư về tôn giáo. Whitman ngợi ca Thiên nhiên và vai trò mà ở đó nó bảo vệ con người với tư cách là một cá nhân. Như vậy, bằng cảm nhận hoặc bằng vốn văn hóa, Walt Whitman đã trả lại cho “cỏ” đời sống đúng như nó là trong biểu tượng: nhấn mạnh khía cạnh tính dục, sinh sản, sức khỏe của “cây đời”…”
21
Mê đắm, ngạt thở
Anh chìm xuống đáy sâu
Dội lên anh những rượu của rượu
nước của sóng nước
hơi thở gấp quanh đêm
tiếng va đập kim loại
phao dìm sợi cước kéo căng
Da thịt anh nơi bình yên
mọi cơ bắp căng lên, thả lỏng
tròng trành trong một bào thai
miệng còn ngậm vài ba sợi tóc
- Đây là đáy sâu em nhỉ?
- Ừ, còn nữa đáy sâu.
22
bát canh nóng
làm môi anh dễ bỏng
mùi hành hoa, gia vị, rau thơm
nước ngọt xương hầm, mộc nhĩ...
tạ ơn em cho anh
làm con chó cún, con bê non
con chim mới ra ràng
mà nghe
quả trứng ấm lăn vào trong tổ
cửa sông căng đầy nghèn nghẹn lúc trăng lên
hạt giống mới thả mình trong đất ẩm
và bầy chim đang tìm nhau giao phối ở trên cao…
23
Anh sấp mình trên đất, vọng vào những hang sâu. Nói rằng sông đang chảy lên ngàn, mang theo mặt trời vừa tan trong buổi sớm, cả lời anh trên bến sông. Kể rằng để biển nhận ra biển, để thách đố anh lặn xuống. Kìa cây đang trổ bông nhanh hơn trong bóng tối. Một đám mây, con chim bay đi không có điểm dừng. Chiếc lá ngả vàng, chỉ lay nhẹ cũng rơi không lay cũng rơi. Lá nào rơi cũng làm anh thót ngực. Đất một mình im lặng. Dù trong khoảnh khắc sáp mình vào đất, sẽ thấy mọi âm thanh làm nghẹn thở biết bao.
24
đất yên bình những ngọn đồi nhấp nhô trong thênh thang gợi lưng em mềm mại chuyển động qua cành la cành vượt hàng cây mới trồng gốc còn ẩm ướt bước tới chân trần eo thon yểu điệu anh nhìn bằng ý nghĩ biết lơ đãng quay lưng đuôi tóc cùng mở mắt thấu tỏ thôi đừng hỏi không nghe nhẹ hẫng bay cao vướng vào chim chóc luồng đạn hoa cải rơi xuống ngọt ngào cơn mê ai biết nói vô thức hoá thành bé nhỏ lặn sâu vào cơ thể không có sóng ngất ngây trong cân đối rã rời buông xuống thân anh làm đỉnh núi tôn vinh mặt đất ngước lên khuôn mặt em đọng mãi không gian trong suốt tỉnh dậy làm cục sắt nung nóng ngơ ngác giữa thiên nhiên suối chảy trái cây vừa rụng vỡ oà trên tảng đá nuối tiếc không uống hết thơm ngon đừng chảy ra ngoài vạn vật nối vào cuống nhau nuôi anh từ bất tận gọi sẽ thưa lay mạnh sẽ đau sang vật khác hài hoà chạm khẽ thanh cao
25
thả diều thơ ngây bú tí căng tròn ngậm sâu đỉnh cây sương móc chân nhện rung rinh lá cỏ giăng tơ hờ hững an toàn nén căng thuốc súng không lo đạn nổ lặng yên thấu tỏ mắt em nhìn xuống nhân từ cây rì rào kẹp chặt tiếng chim lặng yên thu mình trong mưa nắng ấm phóng lao ngập sâu đám cỏ tươi tốt rùng mình thời khắc chuyển mùa không thay áo mới vừa sốt vừa chạy vào vườn cây trĩu quả chạm vào đuôi mắt vào môi đâu cũng tích điện cầm lên tê giật sướng toát mồ hôi bàn tay khóa chặt đôi chân mở rộng chân trời nước đổ vào anh cơn lũ bàng hoàng rửa sạch u mê hâm nóng ký ức lồng lộn con thú hoang sập bẫy con cá tuột khỏi lưới lật bật trong hồ nước tràn miệng anh phất phơ chỏm tóc xoay ngược nằm nghe phù sa màu mỡ mặc cho cành nhánh đâm chồi văng vẳng lời khen sao phởn phơ bụ bẫm cuốn trong tã lót ấm áp em âu yếm vỗ vào lưng làm anh bật khóc
26
than bỏng nướng cong con cá bánh đa phỏng rộp cuộn mình lưỡi lửa bò lan khắp không gian vật thể tế bào hồi sinh tươi ròng hút quầng lá rụng lên cây làm vi mạch rã rời mực đổ đầy tay ôm xiết ninh nhừ xương cốt thân cây lừng lững vươn cao vượt khỏi bức tường hẹp ôm lấy trời cao chôn xuống rễ sâu nhuộm xanh trái đất sáng trong từng câu dung tục nhảm nhí truyền lửa qua muôn đời mũi tên tẩm thuốc đê mê bồng bế nhau lên tạ ơn tiên tổ hành lễ hân hoan lanh lảnh tiếng kèn đồng hồ báo thức bình minh hân hoan ban tặng xiêm y tưới rượu xuống đất cuồng tín đâm con thú hoang kết lại trên da từng vành cỏ lạ giây phút hoài thai đầm đìa bấy bớt ngả lưng trên đống tro than còn ấm không nghe một câu mất trí chỉ uống nước đung đưa thêm bao ý nghĩa
27
Đám mây bay xuống thấp toả sáng không rõ hừng đông hay buổi chiều tà. Sau đám mây kia cất giữ bao nhiêu bí ẩn, dự định những chuyến đi, chiếc khăn quàng màu lam anh muốn tặng em có đường kẻ nhỏ... Em trao anh ly trà nóng. Anh nhắm mắt gật đầu. Cùng hình dung đất đai phì nhiêu lan xa mãi. Những con trâu mộng ướt đẫm mồ hôi trong cơn phát dục kéo băng băng lưỡi cày sáng loáng lật lên từng sá đất. Tiếng muông thú hân hoan quần tụ trong đại ngàn ấm áp dội vào thịt da mê man bất tận. Cơn gió gần đang mơ ngủ trong cây. Chỉ cành cao vẫn còn phe phẩy. Những cuống lá níu vào ta từng hơi thở nhẹ, vào gót chân, bông tai, mái tóc... Tỏa hương thanh khiết em bảo: mình vừa tái sinh dưới đám mây bay.
M.V.P - Hải Phòng, Thu
Tranh màu nước: Yann LESACHER