Lơ ngơ giữa oi nồng của sân bay Merana,
tôi lướt nhận dạng biển đón mang tên công
ty mình. Người đàn ông
nhám đen, râu rậm rịt nhờ trắng tiến đến hoắng chào thân quen:
- Chào bà! Máy bay dạo này hay trễ quá! Chắc bà rất mệt rồi! Để tôi đưa bà về khách sạn ngay! Bà về…
Loáng thoáng giữa chuỗi tiếng Pháp lạo xạo âm thanh Ả rập, tôi vui mừng nhận ra tên khách sạn đối tác đặt phòng:
- Chào
ông! Vâng, La Mamounia!
Ông làm ơn đưa tôi về khách sạn
nhanh đi! Sắp trễ giờ
hẹn của tôi!
- Thưa, tôi biết! Tôi biết! Xin
bà cứ để tôi xách hành lý!
Một đám đông các dịch vụ
đổi tiền, taxi, nước giải khát… lao
nhao ùa tới. Ồn ào tiếng trống nhạc của
nhóm vũ công biểu diễn chào mừng khách ngoài sân bay. Người đàn ông liếc gật với nhóm người
nọ, gạt đám người kia, làm động tác tự nhiên
khoác vai tôi kéo xệch đi, miệng không ngớt quát rất to
bằng thứ tiếng
của họ, có lẽ
là «Nước sôi! Tránh ra! Lui ra!». Dù hoảng
loạn vì bị kẹp
cứng giữa cánh tay nồng thứ mùi thịt cừu
đặc trưng xộc
thẳng vào mũi, tôi đành
phó mặc, mong sao mau chóng
thoát ra khỏi sự nhốn
nháo đã được cảnh báo trước này.
Chiếc xe màu sữa sứt sẹo gỉ
sơn, kính rạn vênh vao trịnh trọng
chờ tôi.
Người rậm
râu chất valises vào cốp xe, cười cúm rúm :
- Mời bà! Xin lỗi bà! Hôm nay là ngày sinh nhật 80 tuổi của mẹ
tôi. Bà ấy từng ở
Paris cách đây 5 năm. Không khéo bà cũng từng biết
bà ấy đấy. Tôi đã dành chiếc xe sang trọng cho gia đình đưa
đón bà ấy. Vâng, ai cũng chỉ có một
mẹ! Bà cụ của
bà đang ở đâu? Năm nay còn mạnh không…?
Tôi thoáng
ngây người trước tấm
biển xanh tên công ty mình trên
kính chiếc xe sạch sẽ
đậu cách đó không xa…Người đàn ông đẩy tôi lên xe anh ta, tiếp
tục liến thoắng:
- Chắc lần
đầu tiên bà tới Marrakech! Ở thành phố này
bà phải tuyệt đối
cẩn thận. Người
Marrakech (Ma-rốc) còn được gọi
là người Arnakech (Ma-xoáy) đấy ạ!
Xe bần bật
rộn ràng nổ máy.
- Ông có
thể tăng điều hòa lên được không?
- Vâng!
Bà cứ tự nhiên xoay móc phía dưới cửa
kính trái. Mời bà ngồi dịch
sang phải kẻo gió quá. Marrakech cũng bụi bặm
ô nhiễm chẳng kém Paris phải không bà? Do cái thành phố quỷ
quái này quá nhiều xe cũ và tồi tàn. Mua xe mới phải
trả thuế quá cao. Những xe như của tôi đây là tử tế
lắm so với nhiều
xe taxi khác đấy thưa bà!
Xe ngoạn mục
len lỏi áp đảo lạc
đà, cam nhông, xe máy… Người tôi
chao, lắc, giật theo tay lái.
Xe dừng. La Mamounia huyền ảo
chao đảo trước mắt.
Người đàn ông bấm, bật
công tơ:
- Thưa bà! Xin bà 600 dirhams
thôi ạ!
Tôi lúng túng:
- Xin lỗi! Tôi tưởng khách
sạn và đối tác đã trả tiền!
- Không đâu ạ! Bà mà đi xe của khách sạn thì giờ này chưa về đến nơi. Tài xế của họ chậm…hơn lạc đà thưa bà!
- Tôi không có tiền dirhams...
- Không sao! Bà có thể trả tiền
Euro cũng được. Bà cứ đưa tôi 50 euros là ổn rồi.
- Trời! 50 euros? Cho 5 km
ư?
- Vâng, thành phố du lịch mà bà! Chúng tôi sống nhờ khách du lịch. Mọi đầu tư, xây dựng, cuộc sống của chúng tôi đều vì khách cả. Khách là ân nhân của chúng tôi.
Nói thách giá là văn hóa máu
thịt của người Maroc. Trả giá - mặc cả cũng là bản năng của người Việt:
- Tôi chỉ có tờ 20 euros
thôi. Nếu ông
không nhận thì vào
khách sạn gặp đối tác của tôi, người bản xứ cho dễ nói chuyện. Họ sẽ trả cho ông.
Tài xế nhận tờ 20 euros trên tay
tôi, vui vẻ xuống xe, mở cửa cho tôi rồi tự động mở cốp:
- Còn chiếc laptop của tôi?
- Lúc ở sân bay, bà chỉ có hai
chiếc valises
nhỏ này. Bà nhớ xem có quên nó ở đâu
không? Vâng tôi đã nói rồi, thành
phố này toàn
“ma-xoáy”. Những ngày lưu ở đây, bà phải cực kỳ cẩn thận. Nếu cần đi đâu, bà nên gọi cho tôi! Số của tôi đây…
- Ôi, tôi không còn thời gian nữa! Tôi nhớ…không, tôi chả nhớ gì cả! Thôi, thôi ông để cho tôi đi.
Nhân viên khách sạn mặc đồng phục cúi chào, đỡ hành lý từ trên tay tài xế.
Ta có thể không biết đến Maroc, nhưng không thể không biết cái tên Marrakech.
Có thể nói
Marrakech giống như đôi mắt to, sắc sảo của
người phụ nữ
Maroc, mới đầu làm người ta ngần ngại, nhưng
càng nhìn lâu vào đôi mắt ấy sẽ càng bị quyến rũ trước vẻ đẹp thăm thẳm và huyền bí .
Marrakech không thu hút người đến ngay trong lần thăm đầu tiên bởi cái
cảm giác đề phòng đè nặng: Thành phố
tai tiếng với các tệ nạn trộm cắp,
lừa lọc, chém giết, hối lộ, hàng giả... Hiểu đôi
chút về thành phố và con người ở đây, định trước
và theo đúng chương trình thăm
đã vạch ra thì mỗi điểm
đến sẽ là một
phát hiện bất ngờ.
Thành phố được chia làm hai khu khác biệt : Guéliz là thành phố mới,
được xây dựng bởi
người Pháp sau này, mang kiến trúc hiện đại, là trụ sở
của các công ty nước ngoài, các ngân hàng và ủy ban hành chính, các hãng du lịch và thương mại cao cấp. Người ta khuyên tôi đừng bỏ qua vườn Majorelle độc đáo có ngôi biệt thự của nhà thời trang vĩ đại người Pháp Yves St
Laurent, giống một nhà bảo tàng xinh xắn trưng bày bộ sưu tập tư nhân giá trị của ông. Đại lộ Mohammed V. dài 3 km nối Guéliz và La Medina (thành phố cũ), nơi ngự trị lăng tẩm của bảy vị Thánh, được người dân ở đây tôn sùng là đất Thánh.
Vườn Majorelle nơi có ngôi biệt thự của Yves St Laurent
Ngược về thế kỷ XII, Marrakech lúc
bấy giờ là kinh đô cổ Berber dưới các triều đại Almoravides và
Almohades nằm trên miền đồng bằng « Haouz », được bao bọc bởi 19 km tường thành màu đỏ xây nên từ cát hồng và vôi nhằm thay thế hàng rào gai để bảo vệ các trang trại đầu tiên của người Almoravide. Những trang trại này gồm các bộ lạc quanh núi Atlas,
những du mục của sa mạc Sahara,
những bộ tộc châu Phi bại trận và các nô lệ da đen... (Ta có thể nhận thấy người dân của Marrakech ngày nay
có màu da đen sậm hơn so với dân các vùng khác
của Maroc).
Bức tường tượng trưng cho sức mạnh của thành phố với 200 pháo đài
vuông, chín cổng thành
đồ sộ dẫn vào La Médina, một kiệt tác của kiến trúc thời Trung đại.
Bức tường thành màuđỏ
Đi bộ qua khỏi cổng tường thành, sừng sững ngọn tháp của Thánh đường Hồi giáo Koutoubia, với chiều cao 77 mét, được mệnh danh là tháp
Eiffel của Maroc,
là một công
trình nghệ thuật đẹp nhất Bắc Phi, điển hình của kiến trúc Tây ban nha Hồi giáo
(hispano-mauresque). Truyền thuyết kể rằng khi mới được xây, Koutoubia bị chảy máu, màu máu đỏ ngấm lên các tường thành, nhuộm đỏ các địa danh làm nên cái
tên « Al Hamra » (Đỏ) và trở thành màu của nền cờ Maroc. Marrakech
(tiếng Ả rập là Marakush) cũng
là gốc của tên nước Marocco. Tháp được xây bằng những tảng đá hồng với nghệ thuật trang trí các đường viền cong xen kẽ với sơn hoa tiết họa, trạm khắc hình triện tròn. Bốn quả cầu bao quanh đỉnh tháp với quả cầu lớn nhất có chiều ngang 2 mét, là biểu tượng của mặt trời, mặt trăng và các vì
sao. Truyền thuyết cũng kể rằng những quả cầu đó ở trong bằng vàng, có phép màu
nhiệm để giữ cân bằng cho toà Thánh đường, được đúc bằng nữ trang của một hoàng hậu đời vua Yacoub el
Mansour. Nàng làm việc này để sám hối vì một ngày đã không theo
đúng những nguyên
tắc của lễ Ramadan.
Thánh đường Hồi giáo Koutoubia
Muốn thấy được vẻ đẹp trọn vẹn lung linh của Koutoubia, phải đợi lúc hoàng hôn
buông xuống. Bốn phía của ngọn tháp trạm khắc khác nhau ẩn hiện qua ánh sáng huyền ảo của đêm.
Dọc theo một con đường nhỏ rợp bóng cây với những trái cam vàng
trĩu nặng là điện La Bahia (Người đẹp). Sidi Moussa là
quan thừa tướng dưới triều đại Moulay Hassan. Phủ điện mang tên người đàn bà được ông sủng ái nhất, là một trong 24 chánh phi
của ông, được xây vào năm 1880,
kết thúc
sau 7 năm là tinh hoa nghệ thuật của những bàn tay thợ giỏi nhất được tuyển chọn kỹ lưỡng trên toàn xứ, tích tụ nguyên vật liệu quý hiếm thời đó, với 160 sảnh điện và khuê phòng, được bao quanh bởi 8 ha vườn xanh tĩnh lặng um tùm nhiều cam, nhài, bách, cọ.... Ngoại sảnh được lát bằng đá hoa được chuyển đến từ Meknès, có chiều dài 50 mét, rộng 30 mét, nằm giữa những hàng cột khắc chạm tinh tế, được trang điểm bằng ba bồn phun nước. Nội sảnh được lát bằng đá hoa Ý. Kiến trúc điện mang đậm ảnh hưởng kiến trúc Andalousie được thể hiện qua các mosaic
trên các vòm trần, các
cánh cửa, duyên
dáng, cầu kỳ,
sang trọng. Ngoài
các khu vườn riêng
dành cho bốn người vợ và 24 ái nữ, quan thừa tướng ưu ái cho nàng La Bahia rất nhiều khoảnh vườn thanh nhã nhất và vô số những khuê phòng được trang điểm kỳ công nhất.
Điện La Bahia (Người đẹp)
Do phải mua lại từ từ đất
và nhà xung quanh để xây điện nên kiến trúc của điện không có sự thống nhất về
tổng thể. Người
thăm nhận được sự
khác biệt trong cách trang trí
giữa các khu vực khác nhau, nơi trang nghiêm đằm thắm,
nơi màu sắc vui tươi, có thể là để chiều
theo tâm trạng của các mỹ nữ trong điện.
Rời phủ
điện «Người đẹp
», lạc trong mê cung của vô số
các phố nhỏ với
các tường thành rắc rối
của các điện, các phủ, các tòa thánh bao quanh Hoàng cung dưới cái nắng nóng của miền sa mạc,
hương hồn các vua, các hoàng tử, công chúa sẽ đưa đẩy, hút chân bạn đến lăng tẩm của
triều đại Saadiens.
Đây là một di chứng lịch sử của
một triều đại
chìm trong tội ác, chém giết, đầu
độc và phản bội
lẫn nhau được xây từ thế kỷ XVI. Bị bỏ rơi gần
hai thế kỷ, phải
tới năm 1917, lăng tẩm mới
được khám phá và mở cửa
đón công chúng. Toàn khu lăng tẩm
nằm giữa một
khu vườn đầy hoa, là biểu tượng cho
thiên đường của Thánh Allah. Tòa mộ chính gồm một sàn riêng
được chia làm ba gian bởi những
cột đá hoa trắng. Sàn thứ nhất với vòm trần uốn cong được trang điểm bằng nhũ đá
trụ trên bốn cột
đá hoa xám làm sàn cầu nguyện. Một
tháp sáng nhỏ xuyên tường dẫn
ánh sáng vào. Mộ vua Ahmed el-
Mansour đặt ở sàn giữa cùng các vua kế
vị với 12 cột
đá hoa (một cân đá thời đó đổi
bằng một cân mía). Sàn thứ ba dành cho các hoàng tử chết
yểu, các công chúa, hoàng hậu, phi tần... Phía ngoài là các ngôi mộ đá của quân hầu và lính có công với triều.
Trướ
c khi rờ
i La Médina,
hãy ghé thăm Quả
ng trườ
ng Jamaâ El Fna đượ
c dị
ch
là « Hộ
i tậ
n thế
», hay là «quả
ng trườ
ng mấ
t
trí nhớ
... ». Nế
u là phụ
nữ
, bạ
n chớ
nên diệ
n váy đầ
m và chớ
đi mộ
t mình.
Nhữ
ng ngườ
i đàn ông râu rậ
m xa lạ
rấ
t có thể
sẽ
sán vào bạ
n, tố
c váy lên và xoay bạ
n vào mộ
t điệ
u vũ nào
đó giữ
a quả
ng trườ
ng. Ngườ
i ta kể
,
ngày xư
a, có mộ
t tòa Thánh đã bị
sụ
p
đổ
tạ
i đây trong khi tấ
t cả
các ngôi nhà xung quanh còn nguyên vẹ
n,
giố
ng như
mộ
t
sự
trừ
ng phạ
t
củ
a Thánh. Thuở ấ
y,
đây cũng là nơ
i chém và phơ
i đầ
u
các tộ
i phạ
m để
làm gươ
ng. Ngườ
i đi qua lạ
i quả
ng trườ
ng nặ
ng
mùi chế
t chóc này đề
u sợ
hãi, nỗ
i sợ
hãi ám ả
nh vô hình làm cho con ngườ
i mấ
t tỉ
nh táo, không còn ý thứ
c đượ
c
ngay cả
mình là ai. Như
ng đây là ngã tư
qua lạ
i
không thể
tránh khỏ
i để
tớ
i các điể
m khác, tớ
i các Souks (tiệ
m,
cử
a hàng) nên dầ
n dầ
n
quả
ng trườ
ng đã trở
thành mộ
t cái
chợ
khổ
ng lồ
,
trung tâm buôn bán, văn hóa, du lị
ch
củ
a Marrakech. Nơ
i đây có nhữ
ng ngườ
i kể
các câu chuyệ
n huyề
n thoạ
i ly kỳ, có nhữ
ng màn biể
u diễ
n dạ
o lạ
lùng, tậ
p hợ
p các sáng tạ
o độ
c đáo từ
kị
ch
nói đế
n âm nhạ
c, thể
hiệ
n mộ
t cách phong phú bả
n sắ
c
văn hóa truyề
n thố
ng. Vào lúc hoàng hôn, khoả
ng 18 giờ
, khách du lị
ch
nế
u tớ
i đây lầ
n đầ
u giậ
t mình khi thấ
y từ
các ngóc
ngách củ
a các phố
nhỏ
đế
n các đạ
i lộ
,
từ
ng đoàn ngườ
i đổ
ra đi về
hướ
ng củ
a
quả
ng trườ
ng. Cuộ
c
số
ng nhộ
n nhị
p
lễ
hộ
i củ
a
thành phố
chỉ
bắ
t
đầ
u lúc này. Nhữ
ng ngườ
i
biể
u diễ
n vui tính, đầ
y thiệ
n cả
m, mờ
i
mọ
c khách xem tham gia vào các
màn trình diễ
n, rủ
rê ngườ
i xem chụ
p ả
nh và trướ
c khi bạ
n rờ
i bướ
c
sẽ
năn nỉ
đòi bằ
ng
đượ
c bạ
n mở
ví, với giá bất ngờ!
Khói bếp trắng
dày đặc bốc lên nghi ngút từ các quán ăn, ngào ngạt thơm
mùi các món lạ làm cho khách thấy bụng
đói cồn cào.
Quảng trường
Jamaâ El Fna
Là thành phố thủ công, các
Souks của La Médina đưa người
ta về với những
câu chuyện của nàng Sheherazade với vô số
các mặt hàng truyền thống
mang đậm phong tục của
người dân ở đây: Trang phục cổ
truyền, đồ trang sức, hàng da làm theo cách thức gia truyền,
những tấm thảm
kỳ công, đèn làm bằng da cừu...
Muốn tận hưởng không khí trong lành, yên tịnh
và sạch sẽ, Marrakech sẽ không phải là điểm đến
lý tưởng. Nhưng để tìm hiểu một lịch
sử, một sắc
vẻ duyên dáng của nền
văn hóa, kiến trúc và phong tục đặc
sắc thì ta đừng quên thành phố Ma
xoáy – Marrakech. Dẫu
thành phố có làm ta từng hoang mang,
khổ sở khi đến
nhưng lúc đi mấy ai không luyến tiếc
khoảng thời
gian ngắn ngủi không đủ để khám phá hết phong tục, vẻ đẹp bí ẩn
nơi đây và thầm hẹn
sẽ có ngày quay trở lại
với thành phố huyền
thoại nghìn lẻ một
đêm...
N.C
Ảnh: Cá nhân và Lưu trữ Le Figaro