3. Bà Lê Thị Liên chỉ tay vào lồng ngực" Nó nằm ở sâu mãi trong này. Trí nhớ tôi có thể quên, nhưng tim tôi thì vẫn nhớ…."

Tôi gặp lại bà Lê Thị Liên sau 27 năm.

Mặt đất thì vẫn thế, nhưng mỗi đường qua, lối đến trước thì xuôi nay đã ngược. Cây mọc, cây đốn cụt. Nhà xây nơi  lấn ra, chỗ thụt vào. Khúc ngõ lầy thụt rải gạch vụn nay đã là con đường lát gạch bê-tông im lìm dưới hàng cây hoa sữa, hương vương thẫn thờ gió thu. Những cây mít , hàng chè lơ thơ cọng tăm ngày xưa. Mít đã sắp thành cây cổ thụ. Hàng chè tươi hái lá đã lực lưỡng vươn cao. Khu đồi hoang phế đã có hàng rào gạch xây quanh.

Vóc dáng khiêm tốn một trang trại trong lòng thành phố Vĩnh Yên

Từng ấy năm, tôi đã qua lại phố thị Vĩnh Yên từ thị xã tróc lở lên thành phố Vĩnh Yên náo nức không đếm được lượt. Con đường có vòng vèo thì cũng mười phút xe máy, vậy mà tôi đã không có được nghĩa cử như là hai người thủ trưởng cũ, như là bao nhiêu con người từ nông dân đồng bằng Nam bộ đến lãnh đạo đất nước, ghé vào ngôi nhà tềnh toàng thắp lên cho ông chút ít tri ơn trong khói hương trầm. Kỳ lạ thế đấy,sự hàm ơn của tôi là có thật, nhưng bỏ ra ba mươi phút cá nhân trong cuộc đời để nôi dưỡng sự thanh thản và được tự trọng mình hơn cũng thật khó khăn.

Bà Lê Thị Liên có thể không nhớ tôi là chú lính đói ăn vào ngày xuân năm ấy đã nhận từ bà mấy chiếc kẹo chanh Hải Châu lọt gió thấm đường qua lớp giấy dầu dấp dính lòng tay. Điềm tĩnh, bà mời tôi vào nhà. Dường như việc tiếp khách ngày ngày đến thắp hương và ngắm nhìn chân dung Kim Ngọc là việc bình thường với bà. Dù tôi có là ai thì bà cũng không cảm thấy xa lạ.

Nhưng lạ kỳ, bà vẫn nhớ tôi. Bà bảo rằng, bà quên nhiều thứ, nhưng nhiều thứ bà không thể quên. Nhất là hôm ấy là ngày rằm tháng Giêng. Cỏ hãy còn chưa xanh kín mộ Kim Ngọc trên đồi đá ong. Cậu giờ béo tốt rồi, tóc cũng điểm sương hai bên thái dương rồi…

Phòng khách hẹp và dài. Vẫn chiếc ấm giỏ cũ, vẫn bộ ghế kiểu cổ bốn chiếc, bàn vuông mặt đá. Bộ xa-lông giả da được kê thêm gia tăng chỗ ngồi. Bàn thờ Kim Ngọc sơ sài ngày xưa thì đã có tủ thờ. Bức chân dung bán thân, đúc đồng, quà tặng của Đảng Bộ và nhân dân Vĩnh Phúc nhân dịp kỷ niệm 90 năm ngày sinh Kim Ngọc, đơn sơ và trần trụi sau bát hương. Thần thái bức tượng, ung dung, trầm mặc. Hai bên vai tượng tàn hương trắng xám. Hoa huệ và hoa đơn vàng chuyển màu sắc héo. Trên tường những bằng khen, huân huy chương, những bức ảnh đen trắng đã tháo dỡ mang đi đâu đó. Lỗ chỗ dấu đinh đó đây trên tường vôi xanh ẩm.

Thấy tôi ngẩn ngơ, bà Lê Thị Liên thở dài.

- Tôi cũng không muốn thay đổi làm gì. Nhưng cái nhà này ngày xưa mua thanh lý nhà nước bán cho thời bao cấp rệu rã ụp lúc nào không hay. Cây cầu Cần Thơ vững thế mà còn đổ kia mà. Huống hồ nhà đã 30 năm, xây lúc khủng hoảng kinh tế. Mấy hôm nữa sẽ tháo dỡ một phần nhà, nhưng tôi sẽ  xây lại nguyên mẫu. Nó sẽ cứng chắc, bền vững để có chỗ thắp hương lâu dài cho ông ấy.

Bà nhấc ấm giỏ rót cốc nước chè xanh, vàng óng màu  mật ong.

- Anh uống nước đi. Đây là chè xanh được ông Kim Ngọc trồng từ ngày mới về đây khai phá. Con đường hoa sữa ngoài kia, là cả nhà tôi, các con các cháu phải dốc sức từng tháng, từng năm, mua góp xe trâu, xe công nông đất đá đắp nên lối đi qua lòng ao cũ. Anh có biết vì sao không ? Chẳng là ông Kim Ngọc còn sống, ông đứng trên sân nhà nhìn lối vào lầy thụt mà ước ao. Sau này nhất định sẽ phải có một con đường thẳng với hàng cây trồng hai bên…Khu ao thả cá phía cuối vườn cũng vậy. Đó là ý nguyện chưa thành của Kim Ngọc. Nhưng các con tôi đã chắt bóp, tích cóp xây dựng nên. Hy vọng ít nhiều làm mát mẻ linh hồn ông, cha.

Thắp cho ông nén nhang thứ 2 sau 27 năm, tôi nhìn quanh tìm lại chiếc ghế đẩu cập kênh tôi đã từng ngồi. Tưởng tôi thắc mắc gì đó, bà Liên vỗ vỗ xuống mặt bộ xa-lông giả da nâu rẻ tiền, như thanh minh về sự có mặt của nó:

- Đây là bộ xa-lông của cô con gái tôi nó chê nóng, thải ra. Nhà lắm khách nên có thêm chỗ ngồi cũng là tốt chán.

Dù không muốn làm bà đau, nhưng tôi không thể không hỏi một câu mà bao nhiêu người đã muốn hỏi bà, vì lý do nào đó đã không được may mắn như tôi. Vả lại, nếu hôm nay, tôi không hỏi bà thì sẽ chẳng bao giờ có cơ hội:

 - Thưa..bác còn nhớ, hôm báo Nhân Dân đăng bài phê bình khoán hộ của Kim Ngọc. Rồi thì tỉnh Ủy Vĩnh Phú họp gần một tuần để kiểm điểm ông cháu không ạ?

Bà Lê Thị Liên bặm môi, nuốt nước bọt, ái ngại lẫn tự hào nhin lên bức chân dung đúc đồng của chồng. Mãi một lúc lâu bà mới cười cười:

- Anh hỏi lạ. Bà Liên chỉ tay vào nơi lồng ngực - Nó nằm ở sâu mãi trong này. Trí nhớ tôi có thể quên, nhưng trái tim tôi thì vẫn nhớ…Hôm ấy không khí nặng trĩu, tù đọng. Ông Kim Ngọc trở về nhà ngồi co cả hai chân lên mặt ghế im im giữa nhà không bật điện, ống quần kéo cao quá gối. Tiếng nõ điếu khoét từ gốc cây sim  trên núi Tam Đảo mà người bạn già người Sán Dìu tặng ông ấy, trước khi cả nhà lên Việt Trì, mười lăm hai muơi phút lại rít lên đon đót khoan xoáy vào màng nhĩ. Tôi bảo, ông ơi mời ông xuống nhà bếp ăn cơm. Cơm xếp lâu rồi. Các con đang đợi ông.

Ông ấy chỉ phẩy tay ra hiệu cho tôi bước ra, để yên cho nhờ. Ngồi thu lu đến gà gáy lần thứ 4, ông mới ngả lưng một chút.  Đài chưa nổi nhạc thể dục đã lại lục ục thuốc lào. Sáng sớm, tôi nhìn khắp gian nhà bã thuốc lào chi chít như ốc sên mới nở. Bó đóm tre ngâm, chặt một tay nén mà không còn một thanh nguyên. Cả ngày hôm sau, cũng lại kiểm điểm tiếp tục trên hội trường. Bữa trưa ông cũng bỏ cơm hội  nghị, về nhà nằm khan. Gần một tuần, ông ấy chỉ uống nước, ăn mấy chiếc bánh bích qui, hút thuốc lào. Những hôm ấy, có đêm ông xuống chuồng lợn cạnh bếp, nấu cám cho lợn ăn. Chả là, tuy ở tập thể, nhưng hồi đó, nhà tôi vẫn thích chăn, nuôi tăng gia thêm để có chút cải thiện. Con đông mà ông ấy lại không bao giờ nhận biếu xén, hay để xuất mua thêm, mua nếm gì ngoài những thứ Văn phòng tỉnh Ủy phân cho.

- Ông Kim Ngọc nấu cám nuôi lợn tăng gia cải thiện cho gia đình?

- Đói đầu gối phải bò thôi. Nhưng tôi đời nào lại bắt ông ấy làm thế. Tôi xuống bếp xua ông ấy và bảo. Thôi, ông có ngẫm có nghĩ thì lên nhà mà nghĩ suy tư. Ai lại ngồi đun cám thế này, quân tử phải giữ lề chứ. Gạt than giữa lòng bếp, thả thêm củi khô, ông ấy làm như không có tôi bên cạnh mà chỉ lẩm bẩm: Ôi, nỗi đau đồng chí…Đó là câu nói duy nhất mà tôi nghe được từ miệng ông ấy than van về sự kiện đó…

Có tiếng nồi chậu xô nhau trong bếp loàng thoàng. Bà Liên vội đứng dậy chậm chạp lần  xuống gian bếp. Ngại có việc gì, tôi bám theo bà. Hóa ra chỉ có con mèo lục ăn làm đổ mâm bát, trúng chiếc chậu giặt. Mắt tôi bị hút ngay vào chiếc chậu giặt sáng lóa, to lạ lùng, người lớn có thể ngồi gọn lỏn bên trong, chắc hẳn nó được làm từ bộ phận cơ khí nào đó khác thường.

- Ôi chao, sao nhà mình có chiếc chậu lạ kỳ…

Tôi thốt lên. Bà Liên  dọn lại mâm bát, đặt lại chiếc chậu ngay ngắn, cười tươi.

- Đấy, tài sản vật chất ông Kim Ngọc nhà tôi sắm được ngoài một lô lốc những huân huy chương bằng khen giấy khen thì có mỗi cái chậu này làm đồ dùng cho gia đình. Bao nhiêu lần tôi muốn xin phiếu định mua chiếc chậu nhôm Liên-Xô mà ông ấy cứ gạt đi, bảo đã mua rồi, nhưng chưa tiện mang về. Thì ra ông ấy xin được đoạn ống thùng xăng phụ của máy bay Mỹ ném bỏ, mang vào chân núi, nhờ ông bạn người Sán Dìu giỏi nghề rèn, gò chia đôi, mỗi người được một cái chậu . Nó đuợc hơn ba mươi năm rồi mà vẫn cứng cáp, các cháu tôi mùa hè nào cũng tranh nhau tắm trong chậu của ông…

Bà Liên ngồi luôn xuống thềm, chỉ mung lung ra vườn:

- Ngoài kia còn cấy vú sữa, ông Kim Ngọc xin cây con từ mọc hoang ở dưới tán cây vú sữa nhà Bác Hồ. Giờ cũng sắp thành cổ thụ. Đã hơn ba mươi năm có lẻ ông Kim Ngọc nhà tôi nằm xuống rồi…Giàn nhót trụ được mươi năm rồi thì cũng lụi tàn…

Tưởng về quá vãng, có thể lúc đầu là chỉ để tâm sự với tôi, nhưng sau đó bà Liên chỉ còn là chuỗi tự sự độc thoại về những ngày cuối cùng chồng bà nằm ở bệnh viện Việt-Xô. Ông bệnh dạ dày đã mổ hai lần, giờ lại bị tắc đường phân. Mổ cho ông lần trước là giáo sư Tôn Thất Tùng, nhưng lần thứ ba này thì giáo sư Tôn Thất Tùng đang công tác ở Pháp, người mổ thay là giáo sư Tôn Thất Lang. Ông Đặng Hữu Khiêm, phó ban Tổ chức TƯ Đảng, vừa là bạn vừa là cấp trên, nắn nắn những ngón tay khô gầy của bạn, hỏi .

- Anh thấy thế nào? Có sợ không?

Kim Ngọc cười khô héo.

- Sợ làm sao được. Chuyên môn bảo mổ thì cứ mổ thôi.

Tôi cầm bàn tay chồng mà ruột gan cứ thặt lại vì một linh cảm nặng trĩu lồng ngực. Mắt khép hờ, vẻ mặt bình hơn, hơi thỏ đều đặn. Nghẹn ngào , tôi cúi xuống khẽ hỏi.

- Ông ơi, ông có…có muốn nói gì với tôi và các con cháu không ..thì ông nói đi…

Nhưng chồng tôi cứ nín lặng thiêm thiếp, bình an, trắng toát nằm trên giường đẩy, đang được các thầy thuốc đưa theo hành lang hun hút tiến vào phòng mổ. Tôi cố níu giữ bàn tay ông ấy trong bàn tay mình thêm một giây lát. Nhưng lúc đó tôi như người hụt hơi, buông thõng tay, đứng không vững.

Trước đó mấy hôm, ông ấy cón nháy ông Lê Dân lén kiểm cọng đu đủ nhét trong vạt áo ngực mồi thuốc lào, hút lén bác sỹ. Mùi thuốc lào nồng lên, tôi định cự nự thì ông ấy hít hà khoan khoái: " Ôi khoái quá, chú Dân ạ. Mai lại nhớ mang cọng đu đủ vào nhé "

Lúc này Lê Dân và Đặng Hữu Khiêm đang thì thào trao đổi vẻ nghiêm trọng. Ông Khiêm, liếc nhìn tôi nói khẽ:

- Lát nữa ông Tôn Thất Lang ra khỏi phòng mổ mà tươi tỉnh thì tình hình còn hy vọng. Còn không, thì hiện trạng là 3 phần hy vọng trên 7 phần đen tối…

Mổ xong, máu vẫn không cầm được. Hôm ấy là 26 tháng 5 năm 1979. Người ta đặt thi hài Kim Ngọc vào hòm thiếc, đưa sang bệnh viện Việt Xô. Tôi và các cháu muốn ông Kim Ngọc an táng ở Vĩnh Yên, nhưng tỉnh Ủy không đồng ý, lệnh phải đưa lên Việt Trì. Khi đưa thi hài Kim Ngọc ngang Vĩnh Yên, thì người ta cho xe nghỉ ở khúc quanh Rừng Lim, trước ngã tư tòa nhà tỉnh Ủy bây giờ, để cho các con cháu tạt qua nhà lấy quần áo và đồ đạc.

Tôi vội vàng về nhà lục tủ, thì quần áo tư trang  của ông ấy chẳng có gì ngoài mấy bộ quần áo bộ đội, mấy bộ pi-gia-ma, đôi giày da sờn mũi, mấy đôi tất thủng.

Ông ấy được tổ tang lễ trọng thể, trong điều kiệm lúc bấy giờ. Phải 5 năm sau, ván thiên mộ của ông ấy sập, nấm sụp xuống, năm lần bảy lượt tôi lên xin các ông tỉnh lúc bấy giờ để thay nhà cho chồng mà không được. Vì lúc đó người ta vẫn nghi ngại khi nhắc đến tên Kim Ngọc. Người ta còn phải xin ý kiến Trung ương …vvv… Một lần nữa, tôi lại xin đưa Kim Ngọc về quê, nhưng các ông tỉnh nói, Kim Ngọc là Bí thư của cả hai tỉnh, Việt Trì hay Vĩnh Yên thì đều là quê hương cả.

Một ngôi mộ xây bề thề ở vị trí trang trọng ngay bên dưới biểu tượng của nghĩa trang. Người phụ trách xây mộ cho Kim Ngọc đã ghé tai tôi nói nhỏ. "Chúng em đã xây hết gần một tấn xi măng đấy chị ạ." Chẳng biết thực hư, tôi chỉ biết gật đầu cảm ơn. Mãi đến khi chuyển ông ấy về nghĩa trang Vĩnh Yên cho tiện bề hương khói, gia đình vẫn lo ngày trước xây nhiều xi măng thế rất khó khăn di dời. Nhưng khi vừa đụng cuốc, xẻng vào thì chỉ có mỗi bề mặt là có xi măng loáng nhoáng, bên dưới thì toàn gạch tã tợi, bở bục, xếp chồng lên nhau…

Cái số ông ấy thế, nó long đong lận đận. Mổ dạy dày ba lần. Chôn xuống đào lên cũng ba lần. Bây giờ thì Kim Ngọc, mộ đã ốp đá granít, đúc tượng đồng rồi. Huân chương Độc Lập hạng Nhất cũng đã trao rồi…nhưng…

Bà Lê Thị Liên như vẫn còn điều gì đó bận lòng. Bà đứng dậy thắp cho chồng tuần nhang nữa, sau mới tiếp tục câu chuyện.

- Hầu như bất cứ lãnh đạo Đảng hay Nhà nước về công tác Vĩnh Phúc hoặc ngang qua đều vào nhà thắp hương cho Kim Ngọc. Còn các đoàn đại biểu ở các tỉnh, nhất là các tỉnh phía Nam, có nhiều cụ đảng viên lão thành, khi thắp hương cho Kim Ngọc đã ứa nước mắt. Cách đây mươi năm, tôi ở trong đoàn cán bộ cựu chiến binh về chúc thọ Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Biết tôi là vợ Kim Ngọc, Đại tuớng đã kéo tôi ngồi lại gần và nói:

- Nông dân ta no ấm, chúng ta phải cảm ơn Kim Ngọc, một đảng viên sáng tạo, dám chịu trách nhiệm đến cùng trước nhân dân…Chỉ tiếc rằng anh Trường Chinh đã hơi vội vã…

Khi còn đương chức chủ tịch nước Trần Đức Lương có vào nhà  tôi thăm và tặng một túi quà và một triệu đồng. Tôi cũng đã thành tâm đề nghị chủ tịch Trần Đức Lương về việc Đảng và Nhà nước phải cải chính hộ chồng tôi vài ba lời. Ngày xưa báo Nhân Dân đã đăng bài phê phán ông ấy, thì nay cũng nên có đôi lời thưa lại.  Cuộc đời đúng sai là lẽ thường. Ông Kim Ngọc chắc không cần điều ấy, tôi cũng không cần điều ấy. Nhưng tôi nghĩ đến sau này khi tôi mất đi thì cũng nên có một sự rõ ràng minh bạch…

Tiếp lời tôi, ông Chu Văn Rỵ lúc đó là Bí thư tỉnh Ủy Vĩnh Phúc tháp tùng chủ tịch cũng đề nghị là nên phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động cho Kim Ngọc. Nhưng chủ tịch Trần Đức Lương trầm tư ngồi ngắm bức tượng đồng chân dung Kim Ngọc…

N.T.T.K

(Kỳ sau đăng tiếp)